ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΣΤΗΣ ΣΤΙΣ "ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ"

Ο Γερμανός σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορφ 
 μιλάει στην «Ε» για το νεοναζισμό και τη Μέρκελ

Δεν υπάρχει ανοσία στο φασισμό

Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Πηγή: Ελευθεροτυπία,28/9/2013

«Στο «Το Ταμπούρλο» βασίστηκα στην ιδέα του Γκίντερ. Το παιδάκι εκείνο συμβόλιζε την πλειονότητα των Γερμανών που ψήφισαν κατά πλειοψηφία τον Χίτλερ. Αυτοί ήταν οι «καθυστερημένοι», αυτοί φέρθηκαν ανώριμα, όπως ένα παιδί...»

Στο βραβευμένο με Οσκαρ « Το Ταμπούρλο» του (1979), ο Γερμανός Φόλκερ Σλέντορφ καταπιάνεται με την άνοδο του φασισμού το '20 και το '30 στη Γερμανία με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο: ο μικρός ήρωάς του, ο Οσκαρ, στα τρίτα του γενέθλια αποφασίζει να μείνει για πάντα τριών χρόνων! Μέσα από τα μάτια του αιώνιου αυτού παιδιού περνούν όλα τα συγκλονιστικά γεγονότα που οδήγησαν στον πόλεμο. Ο Σλέντορφ έκανε ταινία το ομώνυμο μυθιστόρημα του συμπατριώτη του Γκίντερ Γκρας και η καριέρα του εκτοξεύτηκε.

«Ταμπούρλο» (1979)
 Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, η ταινία του φαντάζει εξόχως επίκαιρη. Γι' αυτό και την εβδομάδα που μας πέρασε οι Νύχτες Πρεμιέρας, που κατεβάζουν αυλαία αύριο, πρόβαλαν και πάλι την ταινία, με προσκεκλημένο μάλιστα τον πολυβραβευμένο σκηνοθέτη της.

Ο Σλέντορφ ανήκει στη γενιά των κορυφαίων εκπροσώπων του νέου γερμανικού κινηματογράφου των δεκαετιών του '60 και του '70 (μαζί με τους Φασμπίντερ, Χέρτσογκ και Βέντερς). Υπήρξε σύζυγος της γνωστής σκηνοθέτριας Μαργκαρέτε φον Τρότα και σύντροφος της γνωστής τραγούδιστριας-περφόρμερ Ούτε Λέμπερ. Η κουβέντα μας επικεντρώθηκε στην άνοδο του νεοναζισμού, αλλά γρήγορα ξεστράτισε στη Μέρκελ...

- Η ταινία σας προβλήθηκε την Τετάρτη σε director's cut. Γιατί είχε κοπεί τότε;

«Εσείς είδατε την πραγματική ταινία. Το πρώτο μοντάζ. Δυστυχώς, τότε είχαμε συμβόλαιο με τη United Artists που μας υποχρέωνε να μην υπερβούμε τις 2 ώρες και 15 λεπτά. Επρεπε λοιπόν πριν από τις Κάνες να υπακούσουμε στο συμβόλαιο. Αλλά δεν έπρεπε να πω τίποτα. Αν έλεγα κάτι, θα σήμαινε πως η κριτική επιτροπή βράβευσε τη λάθος ταινία! Πριν από μερικά χρόνια, το εργαστήριο που είχε το υλικό αυτό επρόκειτο να βάλει λουκέτο. Με πήραν τηλέφωνο λοιπόν και με ρώτησαν: "Να το πετάξουμε;". "Οχι, όχι!" τους είπα. Ολα αυτά τα χρόνια είχα ξεχάσει την ύπαρξή του. Αφού οι παραγωγοί είχαν πεθάνει, σκέφτηκα πως μπορούσα πια να αποκαταστήσω την ταινία. Και ο Γκίντερ Γκρας χάρηκε πολύ με αυτό. Τότε είχε απογοητευτεί πολύ...».

- Η ιδέα να δείξετε τον παραλογισμό του φασισμού και του ναζισμού μέσα από ένα παιδί που δεν μεγαλώνει είναι ενδιαφέρουσα. Αν κάνατε μια ταινία για την άνοδο του φασισμού σήμερα, ποια θα ήταν η προσέγγισή σας;

«Θεέ μου! Δεν έχω ιδέα. Πάντως στο "Ταμπούρλο" βασίστηκα στην υπέροχη ιδέα του Γκίντερ. Είναι προφανές πως το παιδάκι εκείνο συμβόλιζε την πλειονότητα των Γερμανών που ψήφισαν κατά πλειοψηφία τον Χίτλερ. Αυτοί ήταν οι "καθυστερημένοι", αυτοί φέρθηκαν ανώριμα, όπως ένα παιδί...».

- Πώς βλέπετε την άνοδο του νεοναζισμού σήμερα στην Ευρώπη;

«Τότε ήταν άλλες οι συνθήκες. Υπήρχε 25% ανεργία στους Γερμανούς - και η ανεργία οδηγεί βέβαια σε τέτοιες καταστάσεις. Παντού. Η κρίση ταυτότητας είναι ένας άλλος λόγος. Νομίζεις πως οι Αλλοι απειλούν την ταυτότητά σου. Ηταν βέβαια και το τέλος του Πρώτου Πολέμου, ήταν και το ότι η μοναρχία είχε τελειώσει και ο κόσμος δεν ήθελε δημοκρατία... Ομως καθένας μπορεί να γίνει φασίστας. Αυτό δεν τελειώνει ποτέ. Οι άνθρωποι χωρίζουν τον κόσμο στα δύο: "εμείς" και "αυτοί". Οι μεν προσπαθούν να βρουν έναν καλό λόγο να πολεμούν τους δε. Οι "άλλοι" είναι οι κακοί, η απειλή, το λάθος. Αυτό μπορεί να συμβεί παντού. Θα ανησυχήσω σοβαρά πάντως αν τα πράγματα γίνουν χειρότερα. Ναι, είναι πολύ ιδιαίτερη περίοδος, αλλά δεν βλέπω πιθανό το ενδεχόμενο να υπάρξει κάποια πλειοψηφία φασιστικού κόμματος».

- Πάντως στην Ελλάδα τα πράγματα είναι πολύ ανησυχητικά. Δεν ξέρω αν μάθατε για τη δολοφονία ενός νεαρού Ελληνα...

«Ναι, το άκουσα. Ξέρω πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση στην Ελλάδα. Οι άνθρωποι ψάχνουν για εύκολες λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα. Υποδεικνύουν τους "ενόχους". Αυτή είναι η βάση του φασισμού. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ανοσία σε αυτό. Ειδικά σε περιόδους μεγάλης έντασης στην κοινωνία, μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε».

- Στο «Ταμπούρλο» συνεργαστήκατε με το δικό μας Νίκο Περάκη. Εχετε κρατήσει επαφές;

«Βέβαια. Εχουμε κάνει πολλά μαζί. Ζούσε στο Μόναχο τότε. Στο "Ταμπούρλο" έκανε το σχεδιασμό παραγωγής, όπως και στη "Χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ", όπου υπήρξε και συμπαραγωγός. Συνεργαστήκαμε και στο "Voyager", που είχε γυρίσματα και στην Ελλάδα. Εχω δει πολλά από τα φιλμ του Νίκου - κυρίως τις πρώτες του κωμωδίες. Ταινίες του έχουν προβληθεί στη Γερμανία».

- Σας σόκαρε το γεγονός πως ο Γκίντερ Γκρας παραδέχτηκε, πριν από μερικά χρόνια, πως ήταν μέλος των Ες Ες στα νιάτα του;

«Η μοναδική έκπληξη ήταν το ότι δεν μας το είπε ποτέ. Το εξήγησε, βέβαια. Θα ήταν αδύνατο να κάνει καριέρα ως καλλιτέχνης μετά τον πόλεμο, αν είχε "καριέρα" στα Ες Ες. Το καταλαβαίνω. Οπως επίσης καταλαβαίνω ότι ένιωσε την ανάγκη να το αποκαλύψει στο τέλος της ζωής του. Ηταν μόνο 16 χρόνων τότε. Και ξέρετε κάτι; Αν δεν είχε αυτό το "τραύμα", δεν θα έγραφε το "Ταμπούρλο". Ολη η δημιουργικότητά του σε αυτό το λάθος βασίζεται. Μπορεί να καταλάβει - γιατί το έζησε στ' αλήθεια. Ολοι οι καλλιτέχνες έχουν τους δαίμονές τους. Ξέρετε, ο φασισμός δεν έχει να κάνει με την υποταγή. Εχει να κάνει με τον ενθουσιασμό. Δεν επιβάλλεται στον κόσμο. Προέρχεται από τον κόσμο. Και εξαφανίζει την ορθολογική σκέψη».

- Τι ακούτε για μας, εκεί στη Γερμανία; Γιατί νιώθουμε πως υπάρχει μια εμπάθεια εναντίον μας...

«Δεν είμαστε άγνωστοι μεταξύ μας - ήδη από το πρώτο κύμα μεταναστών το '50. Και η μικρότερη πόλη μας έχει τουλάχιστον τρία ελληνικά εστιατόρια. Ξέρουμε καλά πόσο δουλευταράδες είστε. Αρα, όχι, δεν νομίζω πως υπάρχει προκατάληψη εναντίον σας. Βέβαια, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες υπήρξε διαφθορά στη χώρα. Και οι Γερμανοί ένιωσαν μνησίκακοι: είχαν την αίσθηση πως έπρεπε να πληρώσουν για άλλους ανθρώπους - κι αυτό κανείς δεν το θέλει. Κι ενώ υπάρχει αίσθημα αλληλεγγύης για την Ελλάδα, όλοι αυτοί οι λογαριασμοί πρέπει να πληρωθούν. Και θα χρειαστεί και νέο πακέτο στήριξης, θα συμφωνηθεί, αλλά ο λαός δεν θα χαρεί...».

- Ξέρετε, κι εδώ ο λαός δεν χαίρεται. Καθόλου. Κάποιοι συγκρίνουν τη σημερινή οικονομική επίθεση της Γερμανίας με τους Γερμανούς κατακτητές επί Κατοχής...

«Το πρόβλημα που θίγετε είναι τεράστιο. Υπάρχει μια επιδρομή φόρων, αλλά αυτό δεν είναι θέμα Γερμανίας - είναι θέμα ΔΝΤ και ευρωπαϊκής πολιτικής. Πολλοί Γερμανοί λένε: αυτοί που εξαπάτησαν, να πληρώσουν τώρα. Δεν νομίζω πως αυτό είναι προκατάληψη».

- Τα ίδια, φαντάζομαι, λέει η Μέρκελ - η οποία δεν είναι και πολύ αγαπητή εδώ... Τα πήγε καλά στις εκλογές σας, πάντως.

«Είχε μεγάλη επιτυχία. Αλλά πριν ήταν καλύτερα -τώρα πρέπει να συνασπιστεί με κάποιον άλλο. Τη Μέρκελ την υποστηρίζω εδώ και χρόνια. Την εμπιστεύομαι περισσότερο από πολλούς άλλους. Είναι εργατική, έξυπνη και δεν χρησιμοποιεί την πολιτική για προσωπικό όφελος. Πραγματικά, δεν πιστεύω πως σήμερα, σε ιδεολογικό επίπεδο, διαφέρει και τόσο από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας».

- Ετοιμάζετε κάποια νέα ταινία;

«Πριν από λίγες μέρες ολοκλήρωσα τα γυρίσματα της γαλλικής ταινίας "Diplomacy" που διαδραματίζεται τις τελευταίες μέρες πριν από την απελευθέρωση στο Παρίσι. Αλλά και η προηγούμενη ταινία μας, που δεν είδατε στην Ελλάδα, το "La mer a l'aube", μιλά για έναν έφηβο που συμμετέχει στη γαλλική αντίσταση. Οπως βλέπετε συνεχίζω να ενδιαφέρομαι για το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο...».

Volker Schlöndorff - Die Blechtrommel from Nexus Instituut on Vimeo.