ΟΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ ΨΗΦΙΖΟΥΝ ΕΛΛΑΔΑ

 Χρήμα και πολιτισμός

Οι άνθρωποι των γραμμάτων 

ψηφίζουν Ελλάδα στην Ευρώπη

Της Ελίζας Παπαδάκη

τα Νέα,  Πέμπτη 23 Αυγούστου 2012

Καθώς αγωνιούμε για την έκβαση των προσπαθειών να σταθεροποιηθεί η θέση της χώρας στην ευρωζώνη, να ξεκινήσει πια μια πορεία εξόδου από την ύφεση και τις ολοένα οδυνηρότερες επιπτώσεις της, στην ενημέρωσή μας κυριαρχούν δημοσιεύματα πάνω σε αυτό ακριβώς το ζήτημα. Και εύλογα. Μετά τον καταιγισμό υποδείξεων για ελληνική έξοδο, ανακουφιστική ακούστηκε, έτσι, μια αυστηρή σύσταση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε - προς συναδέλφους του εντός και εκτός Γερμανίας - να σταματήσουν τις ανόητες, υπεροπτικές κρίσεις εις βάρος μας. (Κι ας παραπέμπει ο υπουργός παγίως στην επικείμενη έκθεση της τρόικας επαναλαμβάνοντας ότι δεν θα μπορεί να χρηματοδοτηθεί πρόσθετα η χώρα αν αποδειχθεί «βαρέλι δίχως πάτο».) Αντίστοιχα, οι δηλώσεις του επισκέπτη μας προέδρου του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Τούτο το φθινόπωρο όμως, εκτός από την τύχη της Ελλάδας στην Ευρώπη, κρίνεται πιθανώς η ίδια η υπόσταση της Ευρώπης. Τα δύο είναι αλληλένδετα. Oχι, όπως τόσοι θα ήλπιζαν, με την έννοια ότι αν επικρατήσει μια στρατηγική ενοποίησης και ενδυνάμωσης της Ευρώπης, συντελεστούν κάποια πρώτα βήματα προς την απώτερη πολιτική ένωση, αυτό θα μεταφραζόταν σε γενναιοδωρία απέναντί μας, χαλάρωση απαιτήσεων της δανειακής σύμβασης που φέρνουν μειώσεις εισοδημάτων και περισσότερους ανέργους. Η αναδιοργάνωση του κράτους και της οικονομίας ώστε να λειτουργούν αποδοτικά, παύοντας να εξαρτώνται από διευρυνόμενο εξωτερικό δανεισμό που πλέον στέρεψε, είναι πραγματική ανάγκη, δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Δική μας ευθύνη είναι να σχεδιάσουμε και να θέσουμε σε εφαρμογή ανακατανομή των εγχώριων πόρων, καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών ώστε να καλύπτονται βασικές κοινωνικές ανάγκες, συνάμα να στηρίζονται παραγωγικές δυνατότητες και απασχόληση. Μην ξεχνάμε ότι όλα τα χρόνια της πλασματικής ευημερίας συντηρούσαμε τις μεγαλύτερες εισοδηματικές ανισότητες, όπως μετρώνται διευρωπαϊκά, σκανδαλώδεις επίσης ανισότητες στους όρους και τις αμοιβές της εργασίας, στα ασφαλιστικά δικαιώματα, στις παροχές του κοινωνικού κράτους. Αφότου μπήκαμε στην κρίση μέχρι και τώρα που αναζητούσαμε τα 11,6 δισ. ευρώ, οι απόπειρες να διασωθούν όσες γίνεται περισσότερες δεν κάμφθηκαν, συνεχίζονται αυτονόητες σχεδόν.

Αλλά δημοσιονομική ένωση με ευρωομόλογα θα σήμαινε μεταβίβαση της εθνικής κυριαρχίας στον κρατικό προϋπολογισμό, επιβολή ενιαίων, ορθολογικών κριτηρίων που αποτύχαμε να καθιερώσουμε, άρα και περιορισμό των ανισοτήτων. Πολλούς θα δυσαρεστούσε, θα έθετε όμως την αλληλεγγύη σε νέες βάσεις, τόσο μέσα στην Ελλάδα όσο και μεταξύ των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Πέρα από όλους τους αριθμούς - αυξομειώσεις ΑΕΠ, κέρδη, δαπάνες, δάνεια, αποπληρωμή τους - κυρίαρχους στην πολιτική συζήτηση την τριετία της κρίσης, αυτή η αλληλεγγύη είναι το ζητούμενο για τη συνοχή της Ευρώπης. Υποχώρησε αφότου υιοθετήθηκε η στρατηγική της Λισαβώνας 2000-2010, ενθαρρύνοντας τους εθνικούς εγωισμούς, τον ανταγωνισμό μεταξύ εθνικών κοινωνικών προτύπων, αντί το ευρώ να καταστεί θεμέλιο για ένα ευρωπαϊκό πρότυπο κοινωνίας, παρατηρεί παλαιός κοινοτικός, ο Πιερ Ντεφρέν. Ουδέποτε άλλωστε ρωτήθηκαν οι πολίτες για την οικοδόμηση της ευρωζώνης: έμεινε υπόθεση κάποιων φωτισμένων αρχικά ελίτ, ολοένα ιδιοτελέστερων κατόπιν, προσθέτει. Παραδομένοι σε ειδικούς εμπειρογνώμονες και ανεξάρτητες αρχές (ΕΚΤ κ.λπ.), οι πολιτικοί παραιτήθηκαν από τον ρόλο τους να διαφωτίζουν την κοινή γνώμη των χωρών τους, επικεντρώνονται διαρκώς σε εσωτερικά ζητήματα ήσσονος σημασίας. Αυτή είναι η πηγή του λαϊκισμού που θεριεύει σήμερα, λέει, θεωρώντας την εμβάθυνση του Ανθρωπισμού στην Ευρώπη προϋπόθεση για να προχωρήσει η ενοποίηση («La libre Belgique», 9/8/2012). Οι λυσσαλέες επιθέσεις στο γερμανικό Τύπο αυτές τις ημέρες ενάντια στην αγορά κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, μέτρο στοιχειώδους άμυνας στη δράση των αγορών που αποσταθεροποιούν Ισπανία, Ιταλία, την ευρωζώνη συνολικά, μοιάζουν να τον επιβεβαιώνουν.

Ωστόσο στη Γερμανία επίσης, στη «Frankfurter Allgemeine Zeitung», δημοσιευόταν προχθές δοκίμιο του συγγραφέα Μάρτιν Βάλσερ, για τον οποίο η αποκοπή μιας χώρας από το ευρώ συνιστά σενάριο φρίκης. Το ευρώ, υποστηρίζει, είναι περισσότερο από νόμισμα. Είναι μέσο επικοινωνίας, μια γλώσσα που ο καθένας στην Ευρώπη καταλαβαίνει. Και ανατρέχει στους προηγούμενους αιώνες για να δείξει πώς τον ενοποιητικό αυτό ρόλο έπαιζε η αρχαία ελληνική γραμματεία. Για τους οικονομολόγους μας η αλληλεγγύη είναι άγνωστη λέξη, γράφει, αλλά πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει τέτοια παράδοση διασυνοριακής κατανόησης και μάθησης όπως στην Ευρώπη. Παρόμοιες σκέψεις, ότι η Ευρώπη είναι αδιανόητη χωρίς την Ελλάδα που τη γέννησε, διατύπωναν στην «Corriere della Sera» (23/7) κορυφαίοι ιταλοί διανοούμενοι, ανάμεσά τους ο διευθυντής του Piccolo Teatro Σέρτζιο Εσκομπάρ, ο Κλάουντιο Μάγκρις. Και πλήθος άλλοι, παντού.

Για τη δύναμη των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών να επηρεάσουν πολιτικά μπορεί κανείς να αμφιβάλλει. Την ώρα όμως που, περικόπτοντας αναγκαστικά δαπάνες, καλούμαστε να σχεδιάσουμε το αύριο της χώρας, στον πολιτισμό μας, αρχαίο και σύγχρονο, δεν πρέπει να δώσουμε κεντρική θέση;