ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 1909

15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1909

 

Έκδοση της πρώτης εφημερίδας 

της Φεντερασιόν

 Γιάννης Γκλαρνέτατζης, alterthess.gr

Δεν είχε περάσει ούτε μήνας από τη μέρα που είχε συγκροτηθεί η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης (24.7.1909)[1] όταν προχώρησε στην έκδοση εντύπου.

 

  Αβραάμ Μπεναρόγια (1887-1979)

Για να βρει τα χρήματα «ωργάνωσε μίαν μεγάλην πρασίνην εορτήν εις τον κήπον των Πριγκήπων», όπως θυμάται ο Μπεναρόγια.[2] Ο «Κήπος των Πριγκήπων» ήταν το ελληνικό επίσημο όνομα του μεγάλου πάρκου που επί οθωμανικής διοίκησης έφερε τον τίτλο Millet Bagceci (δηλ. Εθνικός Κήπος), αλλά έχει μείνει στην ιστορία με το παραδοσιακό του όνομα: Μπεστσινάρ (δηλ. Πέντε Πλατάνια). Το πάρκο, που ως «Μπεξινάρι, φίνο ακρογιάλι» το τραγούδησε κι ο Τσιτσάνης (αν και αναφέρεται σε τοποθεσία δίπλα από την αρχική), βρισκόταν στη σημερινή οδό 26ης Οκτωβρίου (που τότε λεγόταν Memleket Bagceci, από το επίσημο όνομα του κήπου) στο ύψος της πύλης 10 του λιμανιού, η επέκταση του οποίου τελικά το κατέστρεψε.[3] Βασικός ομιλητής της συγκέντρωσης ήταν ο Αρμένιος σοσιαλιστής βουλευτής Μουράντ (ψευδώνυμο του Χαμπαρτσούμ Μπογιαντζιάν που απαγχονίστηκε από τους Νεότουρκους στις σφαγές των Αρμενίων το 1915).[4] Ο Μουράντ, ήταν ο μοναδικός βουλευτής του Χεντσάκ (Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Χουντσακιάν, έτος ίδρυσης 1887),[5] ο οποίος μαζί με τους πέντε ακόμη Αρμένιους βουλευτές του Ντασνάκ (Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία Ντασνακτσουτυούν, έτος ίδρυσης 1890)[6] και τον Ντιμιτάρ Βλάχωφ (βουλευτή Θεσσαλονίκης που είχε εκλεγεί με το Λαϊκό Ομοσπονδιακό Κόμμα, το οποίο είχε ιδρυθεί το 1908 με ηγέτη τον Γιάνε Σαντάνσκυ) αποτελούσαν τη μικρή αριστερή πτέρυγα του πρώτου οθωμανικού κοινοβουλίου μετά τη νεοτουρκική επανάσταση.[7] Ο τελευταίος, μάλιστα, πολύ σύντομα έφυγε από το κόμμα του Σαντάνσκυ και προσχώρησε στη Φεντερασιόν προσφέροντάς της έτσι και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, αλλά αυτό το γεγονός μάλλον δεν είχε συμβεί ακόμα όταν οργανώθηκε η «πράσινη εορτή».

Τα έσοδα της εκδήλωσης ανήλθαν «εις 100 λίρας τουρκικάς περίπου», με τις οποίες η Φεντερασιόν «εξέδωκε το πρώτον σοσιαλιστικόν φύλλον Θεσσαλονίκης […] εις 4 γλώσσας, τουρκικήν, ελληνικήν, βουλγαρικήν και ισπανοεβραϊκήν», σημειώνει ο Μπεναρόγια.[8] Η εφημερίδα αυτή κυκλοφόρησε στις 15 Αυγούστου 1909 με τον τίτλο «Εφημερίς του εργάτου» και υπότιτλο «όργανον της Σοσιαλιστικής εν Θεσσαλονίκη Εταιρείας» (η ελληνική έκδοση) ενώ αντίστοιχοι ήταν οι τίτλοι στις άλλες τρεις γλώσσες («Amele gazetesi», «Rabotniceski vestnik» και «Journal do laborador»).[9] Η εφημερίδα πρέπει να ήταν περίπου μηνιαία, καθώς έβγαλε τέσσερα φύλλα στις τέσσερις γλώσσες και στη συνέχεια άλλα πέντε μόνο στη λαντίνο και τη βουλγαρική. Τη βουλγαρική έκδοση διηύθυνε ο Α. Τόμωφ, ενώ τη λαντίνο οι Δ. Μενασσέ και Α. Μπεναρόγια.[10] Το τελευταίο φύλλο θα βγει την 1.4.1910[11] καθώς «αι 100 λίραι είχον εξατμισθή εις έξοδα μεταφράσεως».[12] Το γεγονός ότι το βασικό έξοδο ήταν η μετάφραση (δηλ. δεν υπήρχαν στελέχη απ’ όλες τις εθνότητες) μαζί με το ότι στις τέσσερις βασικές γλώσσες της πόλης βγήκαν μόνο τα πρώτα φύλλα της εφημερίδας αποδεικνύει αυτό που παραδέχεται κι ο ίδιος ο Μπεναρόγια: «Η προσπάθεια της Φεντερασιόν προς ίδρυσιν ελληνικής και τουρκικής ομάδος δεν επέτυχε ποτέ».[13]

Όμως «η ιδέα της εκδόσεως εφημερίδος δεν εναυάγησεν»[14] κι έτσι, ένα χρόνο αργότερα εκδίδεται η «La Solidaridad Ovradera, journal socialiste» («Η Εργατική Αλληλεγγύη, σοσιαλιστική εφημερίδα»).[15] Αυτή έχει πολύ μεγαλύτερη συχνότητα αλλά και κυκλοφορία. Ξεκινάει να εκδίδεται μια φορά την εβδομάδα, στη συνέχεια βγαίνει δυο και κατόπιν τρεις φορές την εβδομάδα, ενώ η κυκλοφορία της στα τέλη του 1911 φτάνει τα 3.000 αντίτυπα, μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλο έντυπο της Θεσσαλονίκης, δείχνοντας την ισχύ και ακτινοβολία της οργάνωσης. Αυτή η εφημερίδα δεν θα αντιμετωπίσει οικονομικά προβλήματα αλλά θα την κλείσουν οι οθωμανικές αρχές τον Μάιο του 1912,[16] στο πλαίσιο των διώξεων εκείνης της άνοιξης «όταν η επιτροπή Ένωση και Πρόοδος, που, μολονότι ζηλεύει το πνεύμα πειθαρχίας της [της Φεντερασιόν], θεωρεί επίφοβη την δύναμή της».[17]

Πολύ σύντομα, μέσα στους επόμενους μήνες πριν την έκρηξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, θα εκδοθεί η τρίτη εφημερίδα της οργάνωσης η «Avanti!» («Έμπρος!»), με ίδιο υπότιτλο με την προηγούμενη. Αυτό το έντυπο θα αντιμετωπίσει τις διώξεις των ελληνικών αρχών αλλά θα αποδειχθεί μακροβιότερο της ίδιας της Φεντερασιόν, καθώς μετά την ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) θα μετεξελιχθεί σε δημοσιογραφικό όργανο του κόμματος που θα απευθύνεται στην ισραηλιτική κοινότητα της πόλης. Θα απαγορευτεί, οριστικά, το 1936 από το καθεστώς Μεταξά, όπως άλλωστε κι όλα τ’ άλλα κομμουνιστικά έντυπα.[18]

Παραπομπές:

[1] http://www.alterthess.gr/content/afieroma-2012-idrysi-tis-fenterasion-1909.

[2] Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, 7η έκδ., Μπουκουμάνης, Αθήνα 1972, σ. 243.

[3] Μιχάλης Τρεμόπουλος, «Ο θρύλος του Μπεστσινάρ», Χίλια Δέντρα, Νο 5, Νοέμβριος 1999, σ. 8• Γιάννης Γκλαρνέτατζης, «Η παρακμή και το τέλος του Μπεστσινάρ», Χίλια Δέντρα, Νο 5, Νοέμβριος 1999, σ. 27.

[4] http://en.wikipedia.org/wiki/Medzn_Mourad.

[5] http://en.wikipedia.org/wiki/Social_Democrat_Hunchakian_Party.

[6] http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Revolutionary_Federation.

[7] Γιάννης Γκλαρνέτατζης, «Γιασσασίν Χουριέτ – Εκατό χρόνια από τη νεοτουρκική επανάσταση», ένθετο Εντός Εποχής, εφ. Η Εποχή, 14.9.2008.

[8] Γ. Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, ό.π., σ. 243.

[9] Κώστας Τομανάς, Χρονικό της Θεσσαλονίκης (1875-1920), Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 151• Mark Mazower, Salonica City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews 1430-1950, Harper, Λονδίνο 2004, σ. 288• Παναγιώτης Νούτσος (επιμ.), Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από 1875 ως το 1974 – τόμος Β΄: Ιδέες και κινήσεις για την οικονομική και πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης (1907-1925), Α΄μέρος: Από το «Κοινωνικόν μας ζήτημα» στην ιδρυτική γενιά του ΣΕΚΕ, Γνώση, Αθήνα 1991, σ. 372.

[10] Γ. Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, ό.π., σ. 243.

[11] Π. Νούτσος (επιμ.), Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα…, ό.π., σ. 372.

[12] Γ. Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, ό.π., σ. 243.

[13] Γ. Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, ό.π., σ. 243.

[14] Γ. Κορδάτος, Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος, ό.π., σ. 243.

[15] Π. Νούτσος (επιμ.), Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα…, ό.π., σ. 372.

[16] Κωστής Μοσκώφ, Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης: Η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα, Καστανιώτης, Αθήνα 1988, σ. 350.

[17] Π. Ριζάλ (Ιωσήφ Νεχαμά), Θεσσαλονίκη η περιπόθητη πόλη, μτφρ. Βασ. Τομανάς, Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 198.

[18] Κ. Μοσκώφ, Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης…, ό.π., σ. 351.