Η ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Ο Αίολος, η Αριάδνη και ο Αντισθένης

Tου Παντελη Μπουκαλα
______________
"Η Καθημερινή", 21.2/2010

«Αριάδνη» και «Αίολος». Εμ πώς αλλιώς, αν όχι αρχαιοπρεπέστατα, θα βαφτίζονταν οι λυκοσυμφωνίες των ελληνικών κυβερνήσεων μετά το 2001 και ώς το 2009 με τους καλούς καγαθούς τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ, να μας δανείσουν με υπέρογκα επιτόκια (και με αντάλλαγμα σε τέλη αεροδρομίων ή σε κέρδη σε τυχερά παιχνίδια), ώστε, με τη διαβόητη «δημιουργική λογιστική» μας, να κοροϊδέψουμε αυτούς που εντελώς λαθεμένα συνεχίζουμε να θεωρούμε κουτόφραγκους; Να ’ναι καλά η αρχαιότητα που εξακολουθεί να μας σιτίζει πλουσιοπάροχα, πότε με τα ονόματα και πότε με τα αγάλματά της, δίνοντάς μας την υπνωτιστική ευχέρεια να πιστεύουμε πως είμαστε κάτι λαμπρότερο και ισχυρότερο απ’ ό, τι κατά βάθος είμαστε, απ’ ό, τι αντέχουν τα θεμέλιά μας. Κι όπως θα έπρεπε να το περιμένει κανείς, άνοιξε κάποια στιγμή ο ασκός του Αιόλου και ξεχύθηκαν ορμητικοί οι άνεμοι, απειλώντας να σκορπίσουν κι εμάς και το ευρώ μας. Και χάσαμε μέσα στην ταραχή και τον μίτο της Αριάδνης, που έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν τον κρατούσαμε γερά στα χέρια μας. Μολαταύτα θα μας μείνει το καμάρι ότι ακόμα και οι συμφωνίες που μας οδήγησαν στο οικονομικό ναυάγιο είχαν ονόματα τριών χιλιάδων χρόνων και βάλε. Αν φυσικά μας είχε περάσει από το μυαλό να αφήσουμε τους ίδιους τους Αμερικανούς τραπεζίτες να ονοματίσουν τα σχέδια και τις συμφωνίες, θα είχαμε πάρει κάπως πιο έγκαιρα τα μέτρα μας ή τέλος πάντων θα είχαμε την έγνοια μας. Γιατί αυτοί, κατά το πρότυπο των στρατηγών τους όταν ονομάζουν τις πολεμικές επιδρομές τους (πρότυπο που ως γνωστόν το σέβονται και οι Ισραηλινοί, στις δικές τους εκκαθαριστικές επιχειρήσεις), θα είχαν βαφτίσει «Σοκ και Δέος», «Ατσαλένιο Σφυρί», «Κορβανάς προς Εκκένωση», ή κάπως έτσι, προληπτικοσωφρονιστικά, το τάχα φιλάνθρωπο και φιλελληνικό σχέδιό τους, και, ονοματολογικώς προειδοποιημένοι, ίσως κάτι να σώζαμε.

Αλλά εμάς μας κυνηγάει από καιρό η μανία της αρχαιωνυμίας, τόσο στον δημόσιο βίο μας όσο και στον ιδιωτικό, όπου ο «άσημος» Αλέκος έγινε πια «τρισένδοξος» Αλέξανδρος, ακολουθώντας κατά πόδας τον καημένο τον χριστιανό Γιάννη που αναβαθμίστηκε σε Ιωάννη, πολλοί δε, λίγο πριν βουτήξουμε το παιδί μας στην κολυμπήθρα, ανακαλύπτουμε ότι την προγιαγιά μας την έλεγαν Κλειώ ή Αθηνά, κι ας μην το ήξερε η ίδια, κι ας τη φωνάζαν Διαμάντω ή Ασήμω οι δικοί της, όπως δηλαδή την είχε βαφτίσει ο παπάς. Δεν πάνε πολλά χρόνια που, με τον «Καποδίστρια 1», ανασύρθηκαν από αρχαία κιτάπια ονόματα φυλών που έχουν χαθεί χιλιετίες πριν καθώς και πόλεων που καν η σκόνη τους δεν έχει απομείνει για να φορτωθούν οι νέοι δήμοι με βαριά ονόματα, τα οποία όμως είχαν ελάχιστο, αν όχι μηδενικό αντίκρισμα στη σημερινή συλλογική μνήμη (περίπου με τον ίδιο τρόπο και με την ίδια ζέση ανακαλύπτουμε «πατροπαράδοτα έθιμα», χριστουγενιάτικα, καρναβαλικά ή πασχαλιάτικα, για να τα «αναβιώσουμε» με τουριστική καιροσκοπική λογική). Και δεν πάνε πολλοί μήνες που ο υπουργός Εσωτερικών, ο κ. Γιάννης Ραγκούσης, προσέφυγε στις εγκυκλοπαίδειες για να θυμίσει τι εστί Καλλικράτης και να εξηγήσει γιατί επελέγη αυτό το σπουδαίο όνομα του αρχαίου τεχνίτη για να βαφτιστεί το γνωστό σχέδιο, το οποίο υποτίθεται ότι, εκ της ονομασίας του και μόνον, καθιερώνεται και επιβάλλεται απαγορεύοντας τις ενστάσεις. Κι εκτός από τον «Καλλικράτη», έχουμε και τον «Ξενοκράτη» (επί εκτάκτων αναγκών), και τον «Τειρεσία» της εφορίας, και τη μονάδα «Δίας» της Αστυνομίας και ποιος ξέρει πόσα άλλα γραφειοκρατικώς βαφτισθέντα με προσφυγή στις σελίδες της μυθολογίας και της αρχαίας ιστορίας. Και, για να μην ξεχνάμε, είχαμε κάποτε και το σχέδιο «Περικλής» της ΚΥΠ και κάποιων εθνοσωτήρων σαν τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, με στόχο να ανακοπεί η εκλογική πρόοδος της ΕΔΑ, ένα σχέδιο που την αθλιότητά του δεν τη γιάτρεψε ο βαρύς (και προσβλητικότατος για τον αρχαίο Αθηναίο) γδούπος της ονομασίας του.

Τάχα προσδίδει κύρος, όγκο, μεγαλοπρέπεια και ευγένεια η αρχαιωνυμία. Τάχα μας φέρνει πιο κοντά στις ρίζες μας και στις πηγές της ιστορίας, για να πιούμε εκεί νάμα δροσερό και να συνέρθουμε. Αλλά ένα τρικ είναι κι αυτό, όπως κι εκείνο των καλογέρων που, μη δίνοντας φαίνεται και τόση σημασία σ’ εκείνο το «ο τα πάνθ’ ορών», το οποίο οι ίδιοι επαναλαμβάνουν μονότονα προς εκφοβισμό, ψευτοαποκοιμίζουν τη συνείδησή τους (δηλαδή την πραγματικότητα) βαφτίζοντας «κριθαρόψαρα» τα κοτόπουλα και «πουρναρόψαρα» τα αγριογούρουνα, για να τα φάνε σε καιρούς βαριάς νηστείας. Ενα τρικάκι και μια μεγαλομανιακή μέθοδος αυτοφενακισμού. Για να φανεί έτσι ότι μπορεί και να μην είχε απόλυτο δίκιο ο κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης που επέμενε ότι η ονομάτων επίσκεψις είναι αρχή σοφίας. Αν η επίσκεψη είναι δίχως πολλή πολλή σκέψη, τότε εύκολα μπορεί αντί αρχή σοφίας να γίνει αρχή αφελείας, αν όχι αφελείας.

Ωρες ώρες μοιάζουμε μ’ εκείνες τις οικογένειες που υπήρξαν «αριστοκρατικές» μια φορά κι έναν καιρό, τζάκια γερά, αλλά τους έχει απομείνει μονάχα το όνομα και όχι η χάρη, και, αιχμάλωτες της φαντασίωσής τους, για να αποκοιμίσουν κι αυτές την πιεστική πραγματικότητα, συνεχίζουν να φέρονται σαν να μην έχει χαθεί τίποτα, ο πλούτος, η κοινωνική επιφάνεια, η κάποια δόξα, ενώ ταυτόχρονα δανείζονται από τοκογλύφους, με ενέχυρο τα λίγα ασημικά που διέσωσαν, για να εξακολουθήσουν να χαίρονται τις αυταπάτες τους. Από δάνειο σε δάνειο και η Ελλάδα, από ψεύδος σε ψεύδος (για «εθνικούς λόγους» όλα τους, δηλαδή για αυστηρότατα κομματικούς και βέβαια για να φανεί πόσο σπουδαίοι κυβερνήτες ήταν οι αρχηγοί των κομμάτων που εναλλάσσονται στην εξουσία και στη δημιουργική λογιστική), από χαλκευμένα στοιχεία σε άλλα πειραγμένα, φτάσαμε πια να είμαστε μια χώρα κατ’ όνομα κυρίαρχη, αφού, σύμφωνα και με την επίσημη δήλωση του νυν πρωθυπουργού της, χάσαμε ένα μέρος της κυριαρχίας μας· από το «η Ελλάδα στους Ελληνες» του Ανδρέα Παπανδρέου, λοιπόν, γλιστρήσαμε ήδη, μειωμένοι, απαξιωμένοι και ηθικά εξουθενωμένοι, στο «η Ελλάδα εν μέρει στους εταίρους–κηδεμόνες της» του Γιώργου Παπανδρέου. Βρισκόμαστε πάνω–κάτω σε μια κατάσταση ανάλογη μ’ εκείνη του 1898 (τότε και τώρα, λίγο μετά τις «δάφνες» των Ολυμπιακών), όταν οι Μεγάλες Δυνάμεις, με πρώτη και χειρότερη τη Γερμανία, είχαν επιβάλει στην ηττημένη χώρα τον ασφυκτικό Διεθνή Οικονομικό Ελεγχό τους, υπαγορεύοντας στη Βουλή των Ελλήνων τι να «αποφασίσει». Και να που τελικά είχε δίκιο ο Αντισθένης, και δίκιο επίσης (και όχι αρχαιόφιλη έπαρση) όσοι αποφάσισαν να ονομαστεί Αίολος η τάχα ναυαγοσωστική οικονομική συμφωνία με τους τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ. Ο Αίολος ήταν γιος του Ελληνα, ένας από τους γενάρχες δηλαδή, και είτε ο ίδιος είτε ο συνώνυμος εγγονός του δοξάστηκε σαν κυρίαρχος των ανέμων. Εμείς, τρισέγγονοί του όπως λέμε, μπορούμε πια να καταλάβουμε ότι εκείνο το «ανεμομαζώματα ανεμοσκορπίσματα» δεν ειπώθηκε κατά λάθος ή από λογοπαικτική διάθεση και μόνο.