Γιατί δεν τα λέμε;

Γιατί δεν τα λέμε;

Του Θανάση Θ. Νιάρχου*

Η Ελένη Βλάχου προς το τέλος της δημοσιογραφικής της καριέρας, μεστής σε γεγονότα και κείμενα, είχε τυπώσει ένα βιβλίο με τον τίτλο «Γιατί δεν τα λέτε;».
Χρησιμοποιούμε τον τίτλο αυτόν ελαφρά παραφρασμένο γιατί, σωστό είναι, όταν γράφει κανείς να συμπεριλαμβάνει τον εαυτό του ανάμεσα σε όσους θα ήθελε να κατακρίνει ως ενόχους.
Έτσι ή αλλιώς πρόκειται για αληθινό κατάντημα όλων μας το να έχει πυκνοκατοικηθεί τόσο πολύ ο χρόνος μας με σκάνδαλα, ώστε να θυμάται κανείς τις περιόδους της προσωπικής του ζωής με μόνη αναφορά στο σκάνδαλο που τις «στιγμάτισε». Διαβάζοντας λοιπόν όλα όσα γράφονται (ή έστω τα περισσότερα) για το σκάνδαλο του τελευταίου καιρού, μένει κανείς με την εντύπωση πως ταυτόχρονα με τις αποκαλύψεις υφαίνεται κι ένας υπαινιγμός, μια ατμόσφαιρα θα λέγαμε καλύτερα, πως το σκάνδαλο κάποια στιγμή θα έχει ξεχαστεί, ότι θα είναι παρελθόν.
Ότι κι αν δεν αντικατασταθεί από ένα άλλο σκάνδαλο, η αδυσώπητη καθημερινότητα θα το παρασύρει στη λήθη της. Πρόκειται δηλαδή για ένα γεγονός που αλλοιώνει σε τέτοιο βαθμό τη συνείδηση του ανθρώπου, ώστε να αισθάνεται ο τελευταίος ότι το οποιοδήποτε σκάνδαλο είναι σχεδόν αναπόφευκτο να υπάρξει.
Αυτό είναι το πραγματικό δράμα, η αληθινή τραγωδία. Το σκάνδαλο αντί να εκτρέπει τον χρόνο από την κοίτη του και να τον μεταβάλλει σε έναν χρόνο αφύσικο, αντίθετα γεφυρώνει και ομαλοποιεί τη σχέση μαζί του.
Όσο μάλιστα πιο εξαγριωμένες, πιο φαινομενικά αδέκαστες είναι οι φωνές που ακούγονται για το συγκεκριμένο σκάνδαλο, τόσο εντονότερη έχει κανείς την αίσθηση ότι τις ίδιες ακριβώς φωνές, με το ίδιο χρώμα και με τον ίδιο τόνο, τις ακούει να διαμαρτύρονται για ένα άλλο σκάνδαλο.
Πράγμα που σημαίνει ότι το σκάνδαλο που πρόκειται να ξεσπάσει, ενώ όλοι αγνοούν τη μορφή και τα πρόσωπα που θα το εικονογραφήσουν, ετοιμάζεται μέσα στις ίδιες ακριβώς συνθήκες που καταγγέλλουν το παρόν σκάνδαλο ως κάτι αδιανόητο, ως κάτι που μας αφήνει όλους δήθεν αναύδους. Με ακόμη πιο απλά λόγια: το σκάνδαλο ή τα σκάνδαλα που θα υπάρξουν στο μέλλον οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι για τα σκάνδαλα που μας ταλανίζουν σήμερα φανταζόμαστε πως το άπλετο φως που τους ρίχνεται, η διαπόμπευση των ενόχων, η ανέξοδη κριτική του καθενός, συνιστούν μια καταδίκη και μια τιμωρία, ενώ στην ουσία συσκοτίζουν και αποκρύπτουν το πραγματικό πρόβλημα.
Ποιο είναι το πρόβλημα αυτό; Να φανταζόμαστε όσοι δεν έχουμε άμεση ή έμμεση σχέση με το σκάνδαλο, ηθικά αλώβητο τον εαυτό μας μόνο και μόνο επειδή το πληροφορούμαστε εκ των υστέρων. Σάμπως να ζούμε σε άλλον τόπο και σε άλλον χρόνο, ώστε να μη φτάνει η γνώση ενός μόνο σκανδάλου για να μας μεταβάλλει όλους σε άμεσους συνενόχους σε όσα σκάνδαλα πρόκειται να ακολουθήσουν.
Φαίνεται περίεργη η λογική αυτή, αλλά αν Ζαχόπουλοι και Σία «δοκιμάζονται» σήμερα στο κέντρο της αρένας, είναι γιατί τους επιλέξαμε εμείς οι ίδιοι με το να διατηρούμε για τον εαυτό μας τον ρόλο του θεατή στις κερκίδες, την ίδια στιγμή που υποδυόμαστε πλήρη άγνοια για ό,τι συνέβαινε.
Θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε να υπάρξει ως περίγελως ή ως τζουτζές ή κατ΄ άλλους ως θύμα, μόλις απεκδυόταν την εξουσία, αν δεν τον ενεθάρρυνε η παρουσία ενός ακροατηρίου; Όταν σ΄ οποιοδήποτε σκάνδαλο ενδιαφέρει πρωτίστως το κουτσομπολιό, ενώ παραμένει αδιάφορη η πολιτική του ερμηνεία, την ίδια ακριβώς «στιγμή» προετοιμάζεται ένα ακόμη βαρύτερο σκάνδαλο ώστε να ικανοποιηθεί πληρέστερα η διαρκώς διογκούμενη απληστία για «ενημέρωση». Βέβαια χρειάζεται να αναλαμβάνει η πολιτική εξουσία τις ευθύνες της, αλλά δε σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να αναλαμβάνει και ο λαός τις δικές του.
Και δεν τις αναλαμβάνει με το να αδειάζουν οι δρόμοι όταν μεταδίδεται μια εκπομπή που υποτίθεται πως στηλιτεύει τους πάντες και τα πάντα ή όταν ενεργοποιούνται μέσα του τα «Λαέ μη σφίγγεις άλλο το ζωνάρι» ή «Μην περιμένεις να πιάσει φωτιά το σπίτι του γείτονα ώστε να ενδιαφερθείς για το δικό σου».
Ρομαντικά, παρωχημένα και υπνωτιστικά καθώς δείχνουν τις αλλαγές στη σχέση της εξουσίας με το λαό να τις έχει αντιληφθεί μόνο η εξουσία, ενώ ο λαός, δυστυχώς, αν δεν κοιμάται, νανουρίζεται μπροστά στην τηλεόραση.

*O Θανάσης Θ. Νιάρχος είναι ποιητής, συνεκδότης του περιοδικού «Η Λέξη».

Τα Νέα, 24/1/2008