Montaigne: "Δε γευόμαστε τίποτε άδολο"

Michel de Montaigne, ( 1533- 1592)
Μεγάλος διανοητής, ηθικολόγος και πολιτικός της Αναγέννησης , συγγραφέας
του περίφημου έργου "Δοκίμια" (Essais) . Το έργο αυτό αποτελείται από τρία βιβλία, που περιλαμβάνουν 107 κείμενα, μέσα από τα οποία ο συγγραφέας
στοχάζεται με τρόπο ιδιοφυή πάνω σε θέματα της καθημερινότητας.
Ο Μονταίνιος θεωρείται ο εισηγητής του "δοκιμίου" , του επιστημονικού
δηλαδή ή κριτικού κειμένου, που έχει περιορισμένη έκταση και πραγματεύεται ένα συγκεκριμένο θέμα, χωρίς όμως να το εξαντλεί σε πλάτος και σε βάθος.

Nous ne goustons rien de pur

"La foiblesse de nostre condition, fait que les choses en leur simplicité et pureté naturelle ne puissent pas tomber en nostre usage. Les elemens que nous jouyssons, sont alterez : et les metaux de mesme, et l'or, il le faut empirer par quelque autre matiere, pour l'accommoder à nostre service.

Ny la vertu ainsi simple, qu'Ariston et Pyrrho, et encore les Stoiciens faisoient fin de la vie, n'y a peu servir sans composition : ny la volupté Cyrenaique et Aristippique.

Des plaisirs, et biens que nous avons, il n'en est aucun exempt de quelque meslange de mal et d'incommodité :

medio de fonte leporum
Surgit amari aliquid, quod in ipsis floribus angat.

Nostre extreme volupté a quelque air de gemissement, et de plainte. Diriez vous pas qu'elle se meurt d'angoisse ? Voire quand nous en forgeons l'image en son excellence, nous la fardons d'epithetes et qualitez maladifves, et douloureuses : Langueur, mollesse, foiblesse, deffaillance, morbidezza, grand tesmoignage de leur consanguinité, et consubstantialité.

La profonde joye a plus de severité, que de gayeté. L'extreme et plein contentement, plus de rassis que d'enjoué. Ipsa felicitas, se nisi temperat, premit. L'aise nous masche.

C'est ce que dit un verset Grec ancien, de tel sens : Les dieux nous vendent tous les biens qu'ils nous donnent : c'est à dire, ils ne nous en donnent aucun pur et parfaict, et que nous n'achetions au prix de quelque mal.

Le travail et le plaisir, tres-dissemblables de nature, s'associent pourtant de je ne sçay quelle joincture naturelle.

ΒΙΒΛΙΟ Β΄, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20

ΔΕ ΓΕΥΟΜΑΣΤΕ ΤΙΠΟΤΕ ΑΔΟΛΟ

"Η ανθρώπινή μας αδυναμία είναι η αιτία που δεν μπορούμε να μεταχειριστούμε τα πράγματα στη φυσική τους απλότητα και καθαρότητα.
Τα στοιχεία που απολαβαίνουμε είναι αλλοιωμένα΄ το ίδιο και τα μέταλλα΄ και το χρυσάφι πρέπει να το ανακατώσουμε με κάποια πιο πρόστυχη ύλη, για να το κάμουμε κατάλληλο για τη χρήση μας.
Ούτε η αρετή, έτσι απλή, τέτοια που ο Αρίστωνας και ο Πύρρωνας και οι Στωικοί την έθεταν για σκοπό της ζωής, μπορεί να υπάρξει καθάρια, ούτε η ηδονή η κυρηναϊκή και του Αρίστιππου.
Από τις χαρές και τα καλά που έχουμε, δεν είναι ούτε ένα όπου να μην ανακατώνεται κάτι κακό και κάτι δυσάρεστο,

Μεσ’ από την πηγή των χαρίτων υψώνεται μια πίκρα
που μας δίνει μιαν αγγούσα (στενοχώρια) κι ανάμεσα στα λουλούδια.

( Λουκρήτιος)

Η υπέρτατη ηδονή μας έχει κάτι από βογγητό κι από στέναγμα. Δεν είναι, λες, σα να πεθαίνει από αγωνία; Για τούτο , όταν τη ζωγραφίζουμε, τη φτιασιδώνουμε μ’ επίθετα και ιδιότητες αρρωστιάρικες κι οδυνηρές: λάγγεμα, μαλθακότητα, αδυναμία, λιποθυμία, νοσηρότητα΄ μεγάλη απόδειξη ότι είναι όμαιμες και ομοούσιες.
Η βαθιά χαρά έχει περισσότερη σοβαρότητα παρά ευθυμία΄ η άκρα και πλέρια ευχαρίστηση, περισσότερο κάτι το ήρεμο, παρά το χαρούμενο.

"Η ευτυχία που δε μετριάζεται, καταστρέφει τον εαυτό της ."(Σενέκας)

Η ευτυχία μάς πονά.
Αυτό ακριβώς λέει και ένας αρχαίος ελληνικός στίχος, που έχει τούτο εδώ το νόημα: «Οι θεοί μάς πουλούν όλα τα’ αγαθά που μας δίνουν»΄ δηλαδή δε μας δίνουν κανένα καθαρό και τέλειο και που να μην το πληρώνουμε με κάτι κακό.
Ο πόνος και η ευχαρίστηση, πολύ ανόμοια από φυσικού τους, ενώνονται ωστόσο με δεν ξέρω τι ένωση φυσική…"

Μετάφραση: Κλέων Παράσχος

(Montaigne, Δοκίμια,Εκδόσεις Αναγνωστίδη)