“Η Ανάρμοστος Κατάχρησις” είναι ένα βιβλίο που “λέει” πολλά περισσότερα απ’ όσα προϊδεάζει ο τίτλος του. Πρακτικά, πρόκειται για τη νέα μελέτη του συγγραφέα Μηνά Παπαγεωργίου
με θεματική της, τις διαμάχες για τα αρχαία ελληνικά ονόματα, από τους
πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες έως την Επανάσταση του 1821 και από τα
χρόνια του Διαφωτισμού μέχρι σήμερα.
Όπως σημειώνει και ο ίδιος ο συγγραφέας του βιβλίου που κυκλοφορεί από τη σειρά Lux Orbis των εκδόσεων iWrite, “με
ορόσημο την εγκύκλιο που στέλνει στα 1819 ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’
(στην οποία ανάμεσα στα άλλα στηλιτεύει τη συνήθεια των Ελλήνων που
εκείνη την περίοδο ξεκινούσαν να δίνουν στα παιδιά τους αρχαία ελληνικά
ονόματα), το βιβλίο πραγματοποιεί ένα flash back στο παρελθόν,
εξετάζοντας το πώς και το γιατί οι Έλληνες ξεκίνησαν κατά τους πρώτους
μεταχριστιανικούς αιώνες να δίνουν ονόματα αγίων στα παιδιά τους,
σταματώντας να τους δίνουν αυτά των παππούδων και των γιαγιάδων τους”.
Στη συνέχεια επανέρχεται στα προεπαναστατικά χρόνια όπου παρατίθενται
αρκετά παραδείγματα μεμονωμένων ή μαζικών αρχαίων ονοματοδοσιών, πάντα στο πλαίσιο των ιδεών του Διαφωτισμού και των προεπαναστατικών διεργασιών.
Σε ένα δεύτερο κύμα, το φαινόμενο επανεμφανίζεται σε αλύτρωτες (εκτός εθνικού κορμού) γεωγραφικές περιοχές
που κυριαρχεί το ελληνικό στοιχείο στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου
αιώνα (Μακεδονία, Νησιά Αιγαίου, Μ. Ασία, Καππαδοκία, Κύπρος κ.α).
Για να έρθουμε στο τρίτο κύμα, κατά τη διάρκεια του 21ου
αιώνα, όπου για τελείως διαφορετικούς λόγους παρατηρείται μία
εντυπωσιακή επαναφορά των αρχαίων ονομάτων στους κόλπους της ελληνικής
κοινωνίας. Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσημα στοιχεία από την υπηρεσία Ψηφιακής Διακυβέρνησης του υπ. Εσωτερικών και ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει συγκριτικούς πίνακες για την πυκνότητα εμφάνισης των αρχαίων ονομάτων κατά τις τριετίες 2010-2012 και 2020-2022.
Με δυο λόγια εξετάζεται το τι άλλαξε μέσα στη δεκαετία της κρίσης στη
χώρα μας ως προς το ζήτημα αυτό, καθώς και η ερμηνεία της όλης
εξέλιξης.
Το βιβλίο προλογίζεται από τον Καναδό και δημοφιλή φιλέλληνα ακαδημαϊκό, Ζακ Μπουσάρ, καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ.
Το Magazine βρέθηκε στην κεντρική παρουσίασή του έργου που έλαβε χώρα
στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ , με ομιλητές τον ακαδημαϊκό Ιστορικό κ. Πέτρο
Πιζάνια, τον συγγραφέα κ. Πέτρο Τατσόπουλο και τον podcaster βιβλίων και
οικονομολόγο κ. Τάσο Χαλιό, ενώ είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Μηνά Παπαγεωργίου για το νέο πόνημά του.
Πώς προέκυψε η ιδέα για τη συγγραφή του βιβλίου “Η Ανάρμοστος Κατάχρησις”;
Η διαμόρφωση της ιδέας για το συγκεκριμένο βιβλίο
προέκυψε σταδιακά, μέσω των παρατηρήσεων και των μελετών μου στο
πέρασμα των ετών. Αρχικά με απασχόλησε το πότε και το πώς σταμάτησαν οι
Έλληνες να δίνουν στα παιδιά τους τα ονόματα των παππούδων και των
γιαγιάδων τους, ξεκινώντας τη χρήση ονομάτων χριστιανών αγίων. Στο
πλαίσιο των ερευνών μου για την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού,
ήρθα αντιμέτωπος με εντυπωσιακά καταγεγραμμένα περιστατικά μαζικών
αρχαίων ονοματοδοσιών σε σχολές που ελέγχονταν από Διαφωτιστές λογίους,
ενώ δεν παρέβλεψα την αρχαία ονοματοδοσία στη μεγάλη πλειοψηφία των
πλοίων που συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821. Η περίφημη εγκύκλιος
του πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ στα 1819, μέσω της οποίας στηλιτεύεται ως
“ανάρμοστη κατάχρηση” η επαναφορά της αρχαίας ονοματοδοσίας στον
ελλαδικό χώρο, αποτέλεσε σίγουρα ένα σημείο ορόσημο για την έναρξη της
όλης έρευνας.
Τέλος, δεν μπορώ να μην αναφέρω το γεγονός πώς ακόμα ένα επιπλέον
κίνητρο για το τελευταίο κεφάλαιο της μελέτης μου αποτέλεσε η παρατήρηση
της μεγάλης (εξαιρετικά μεγάλης θα έλεγα) συχνότητας που εμφανίζουν τα
αρχαία ελληνικά ονόματα σε παιδικές χαρές και παιδότοπους που
επισκέπτομαι τα τελευταία χρόνια με την ιδιότητα του γονέα, γεγονός που
με ώθησε να αναζητήσω επίσημα στοιχεία από κρατικές υπηρεσίες, κάνοντάς
με σύντομα να επιβεβαιώσω πώς στις μέρες μας βιώνουμε ένα τρίτο μεγάλο
κύμα αναβίωσης αρχαίας ονοματοδοσίας κατά τα τελευταία 250 χρόνια,
φυσικά με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με το παρελθόν.
Το βιβλίο προλογίζεται από τον δημοφιλή φιλέλληνα ακαδημαϊκό Ζακ
Μπουσάρ, καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ.
Ο κ. Μπουσάρ προχωρά στο κείμενό του σε μία σημαντική αποκάλυψη που
αφορά τον Γρηγόριο Ε’ και την εγκύκλιό του που αφορά την αρχαία
ονοματοδοσία, σωστα;
Πολύ σωστά, στον πρόλογό του ο κ. Μπουσάρ φέρνει στο φως ένα στοιχείο
που φρονώ πως δύναται να αποτελέσει την απαρχή ενός συναρπαστικού
πεδίου έρευνας για τους μελλοντικούς ερευνητές. Αποδεικνύει ότι εκτός
συγκλονιστικού απροόπτου, φράσεις και σκέψεις που διατυπώνει ο Γρηγόριος
Ε’ στην προσπάθειά του να επιχειρηματολογήσει κατά της αρχαίας
ονοματοδοσίας στα 1819, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα… copy paste
ενός σχετικού παπικού κειμένου από τα μέσα του 16ου αιώνα, του
θανάσιμου, δηλαδή, θεολογικά εχθρού των Ορθόδοξων! Το γεγονός αυτό
εγείρει πολλά ερωτηματικά αναφορικά με την… πρωτοτυπία μιας σειράς από
αντιδιαφωτιστικών και αντινεωτερικών μηνυμάτων που καταγράφονται
προεπαναστατικά σε σχετικές πατριαρχικές εγκυκλίους.[...................................................]
ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ
Ρίτσαρντ Ντόκινς (1941)
Κάρολος Δαρβίνος(1809-1882)
