Σαν σήμερα γεννήθηκε ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ!

 

	Έριχ Μαρία Ρεμάρκ

Ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ γεννήθηκε το 1898 στο Όσναμπρυκ της Γερμανίας και μεγάλωσε μέσα στη νοσηρή ατμόσφαιρα που προηγήθηκε του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1916 πήγε στρατιώτης όπου βρέθηκε μπροστά στο "μεγαλύτερο ομαδικό έγκλημα στην ιστορία". Το 1929 κυκλοφόρησε το βιβλίο του "Ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο", που θεωρήθηκε η πιο ειλικρινής και σπαρακτική μαρτυρία για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και γνώρισε διεθνή επιτυχία. Το 1933 τα βιβλία του κάηκαν από το ναζιστικό καθεστώς και ο ίδιος αυτοεξορίστηκε στην Ελβετία. Το 1940 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες και λίγα χρόνια αργότερα πήρε την αμερικανική υπηκοότητα. Πέθανε στο Λοκάρνο το 1970. Ανάμεσα στα μυθιστορήματά του περιλαμβάνονται "Ο μαύρος οβελίσκος", "Τρεις σύντροφοι", "Η αψίδα του θριάμβου" και "Ο παράδεισος δεν έχει ευνοουμένους", που εκδόθηκε το 1958 και μεταφράστηκε αμέσως στα αγγλικά. Ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ έγραψε επίσης σενάρια για το Χόλλυγουντ όπου πέρασε τα χρόνια της ωριμότητάς του.

Διαβάστε επίσης=> Έριχ Μαρία Ρεμάρκ - Βικιπαίδεια   Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2014) Η δύναμη της αγάπης, Μίνωας (2014) Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον, Μίνωας (2007) Η νύχτα της Λισαβώνας, Ηλέκτρα (2005) Τρεις σύντροφοι, Ηλέκτρα (2001) Ο παράδεισος δεν έχει ευνοουμένους, Εκδόσεις Πατάκη (1996) Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο. Σπίθα ζωής, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (1994) Η δύναμη της αγάπης, Μίνωας (1991) Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπο, Μίνωας (1990) Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι. (1989) Ο παράδεισος δεν έχει ευνοούμενους, Δωρικός (1989) Ώρες αγάπης, ώρες πολέμου, Δωρικός (1988) Η αψίδα του θριάμβου, Δωρικός (1984) Επιστροφή, Δωρικός (1976) Εξόριστοι, Δωρικός Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο, Δωρικός

Σχηματοποιώντας τον άνθρωπο που ο Καμύ θα ονόμαζε ξένο ή αλλιώς «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον»

  Γράφει ο Θανάσης Μπαντές

http://eranistis.net

Σχηματοποιώντας τον άνθρωπο που ο Καμύ θα ονόμαζε ξένο ή αλλιώς «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον» 

Το «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον» του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ θεωρείται ίσως το κλασικότερο πολεμικό μυθιστόρημα. Τοποθετημένο στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο δεν προβαίνει σε κοινότοπες λογοτεχνικές υπερβολές για να τονίσει την κτηνωδία, ούτε σε συμβολισμούς του τύπου «στα χαρακώματα φύτρωσε ένα λουλούδι» σχηματοποιώντας την ελπίδα. Απλώς περιγράφει. Περιγράφει ασφυκτικά κι επώδυνα μια καθημερινότητα που διαμορφώνεται με ακρίβεια και υπόκειται σε συγκεκριμένους νόμους σκληρότητας μέχρι που τελικά διεκδικεί το δικό της μερίδιο σ’ αυτό που λέμε φυσιολογικό. Ο καθημερινός παραλογισμός γίνεται οπτική του κόσμου, αφού η παραφροσύνη εκμηδενίζει κάθε παρελθόν φτάνοντας στα όρια της αιωνιότητας. Σχεδόν κανείς δεν θυμάται τον εαυτό του πριν τον πόλεμο. Σχεδόν κανείς δεν ονειρεύεται τι θα κάνει μετά τον πόλεμο. Αντίθετα, όλοι βυθίζονται όλο και περισσότερο στη φρενίτιδα, ώσπου τα πάντα χάνουν κάθε σημασία. Το προσωρινό είναι η μόνη αλήθεια. Το παρόν αδιαπραγμάτευτο μέλλον. Οι απάνθρωπες σκηνές που εκτυλίσσονται λειτουργούν σχεδόν νομοτελειακά. Έτσι χάνεται κάθε αγανάκτηση. Οι στρατιώτες δεν μισούν ούτε τους εχθρούς, ούτε τους διοικητές τους, ούτε την πατρίδα που τους οδήγησε εκεί, ούτε καν την ιστορική συγκυρία που τους εξαθλίωσε. Συμπεριφέρονται τυπικά, σχεδόν μηχανιστικά αντέχοντας τα πάντα. Τα ποντίκια που περπατάνε τις νύχτες πάνω τους και τους τρων το ψωμί, τις οβίδες, τους καθημερινούς θανάτους των συντρόφων τους, τα πάντα. Ακόμα και οι συγκινήσεις που μοιραία προκύπτουν από την ανθρώπινη απώλεια είναι τόσο παροδικές, τόσο αυτονόητα φευγαλέες που περισσότερο οξύνουν την κενότητα, παρά επαναφέρουν την ανθρώπινη οπτική. Ταυτόχρονα όμως, σαν από θαύμα, αποθεώνεται η συντροφικότητα που αποκτά διαστάσεις μεγαλείου. Όταν οι χαρακτήρες του Ρεμάρκ βρίσκονται στο στρατιωτικό νοσοκομείο μπροστά στα κρεβάτια των ετοιμοθάνατων  συντρόφων τους νιώθουν οδύνη που δεν μπορεί να εκφραστεί και μοιραία αποσιωπάται. Όταν ο στρατιώτης αρπάζει τις μπότες του ετοιμοθάνατου φίλου του, γιατί είναι πιο ζεστές από τις δικές του, δεν βεβηλώνει το νεκρό. Απλώς υπακούει σε μια άλλη ηθική που μόνο η συντριβή μπορεί να οριοθετήσει. Τη λογική της επιβίωσης που μόνο με την ψυχρότητα μπορεί να εκδηλωθεί. Τη λογική του θανάτου που διαρκώς κρέμεται πάνω από τα κεφάλια όλων. Τη λογική της ασφυκτικής προσωρινότητας.

Η διαρκής αίσθηση του θανάτου κάνει τις στιγμές να παίρνουν τεράστιες διαστάσεις. Κάνουν το χρόνο να διαρκεί χωρίς καμία λογική. Κάνουν τα πάντα θεόρατα κι ως εκ τούτου απολύτως μηδαμινά, αφού μέσα στον παροξυσμό του παραλόγου η υπερμεγέθυνση παίρνει αντίστροφες διαστάσεις καθηλώνοντας τα πάντα στη μηδαμινότητα. Αφού ο θάνατος είναι συνέχεια δίπλα, τα πάντα ακυρώνονται, αλλά με κάποιο ιδιόμορφο τρόπο που δεν ταυτίζεται με τον συναισθηματικό ακρωτηριασμό. Οι στρατιώτες μπορεί να ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν ένα σύντροφο, αλλά, είτε το πετύχουν είτε όχι, αμέσως μετά θα φάνε την κονσέρβα τους σαν να μη συνέβη τίποτε. Μόνο οι νέοι ταράζονται, ώσπου κι αυτοί σιγά – σιγά συνηθίζουν. Δεν παρακολουθούμε τον αμοραλισμό που ονομάζουμε πολεμική αποκτήνωση, παρακολουθούμε κάτι βαθύτερο και πιο ρεαλιστικό, την απάθεια. Απάθεια που από ένα σημείο και μετά μεταδίδεται και στον αναγνώστη που συνειδητοποιεί το μέγεθος της φρίκης μετά την ανάγνωση του βιβλίου. (Η ανάμνηση του βιβλίου είναι πιο οδυνηρή από την ανάγνωσή του). Ακριβώς με την ίδια ψυχολογία κινούνται και οι χαρακτήρες του μετώπου, που βιώνουν το παράλογο με φυσικότητα και που μόνο αν επιβιώσουν θα συνειδητοποιήσουν το μέγεθός του. Με δυο λόγια, φτάνουμε στη μεγαλύτερη αλήθεια, που δεν είναι το παράλογο του πολέμου, ούτε της αναντίρρητης κτηνωδίας, αλλά το παράλογο της ίδιας της ανθρώπινης συμπεριφοράς που τελικά προσαρμόζεται σε όλα, διατηρώντας όμως μια αξιοπρέπεια που μόνο το παράλογο μπορεί να εξηγήσει. Γι’ αυτό το Ρεμάρκ δεν τον ενδιαφέρουν οι ηρωισμοί, ούτε οι εξάρσεις και οι υψηλοί τόνοι, γιατί ξέρει καλά ότι στα χαρακώματα δεν υπάρχει τίποτε πιο ηρωικό από την ίδια την επιβίωση.

All Quiet On The Western Front

            Η ψυχολογία του εφήμερου απαξιώνει κάθε αιωνιότητα και με τον τρόπο αυτό μετουσιώνεται σε κάτι – σχεδόν αποκρουστικά – ξένο. Η ανθρώπινη συμπεριφορά, αυστηρά προσανατολισμένη στο μέλλον – γεγονός επίσης παράλογο, αφού ποτέ δεν υπολογίζει το φθαρτό της υπόστασής της – αδυνατεί να αντιληφθεί το βάρος της καθημερινότητας του θανάτου. (Εξάλλου η ύπαρξη απομακρύνει το θάνατο). Όταν όμως ο θάνατος νοηματοδοτεί την ύπαρξη τότε όλα αναποδογυρίζουν φέρνοντας στο φως την οπτική της αποστασιοποίησης, δηλαδή της κτηνώδους ουδετερότητας που δεν μπορεί παρά να είναι τυφλή. Μέσα σε βουνά φρικαλεότητας ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ευτυχισμένος όταν αποκτά τα τσιγάρα της ημέρας. Το σήμερα αναδεικνύεται σε μοναδική δύναμη της ανθρώπινης δράσης, αφού το αύριο μπορεί και να μην υπάρχει. Η ματαίωση του αύριο δεν είναι παρά η αποστασιοποίηση από τη ζωή, η απονέκρωση. Γι’ αυτό τελικά όλοι αδιαφορούν για τη ζωή τους. Γι’ αυτό όλοι, επί της ουσίας, αδιαφορούν για το τέλος του πολέμου. Γι’ αυτό αδιαφορούν παντελώς για τη νίκη ή την ήττα του στρατού τους. Όλα γίνονται μάταια και συνεπώς δεν μπορούν παρά να έχουν διεκπεραιωτικό χαρακτήρα. Παρακολουθούμε την ομαδική παραίτηση που όμως δεν απαξιώνει αλλά νοηματοδοτεί κάθε δραστηριότητα. Σαν σύμπτωμα μαζικής αυτοκτονίας, που σε πείσμα κάθε λογικής, όχι μόνο δεν εκδηλώνεται, αλλά προστατεύει την ύπαρξη. Όταν ο κεντρικός χαρακτήρας – στρατιώτης σκοτώνει τον πρώτο εχθρό νιώθει οδύνη χωρίς προηγούμενο. Σκέφτεται την οικογένεια του νεκρού με αφόρητες τύψεις. Υπόσχεται ότι με το τέλος του πολέμου θα τους βοηθήσει οικονομικά. Προβαίνει σε οποιαδήποτε παράλογη σκέψη προκειμένου να εξαγοράσει τις ενοχές. Ανοίγει το πορτοφόλι του νεκρού και βλέπει οικογενειακές φωτογραφίες. Ανακαλύπτει ότι ο νεκρός ήταν τυπογράφος. Υπόσχεται στον εαυτό του ότι θα γίνει κι ο ίδιος τυπογράφος. Η συναισθηματική έξαρση φτάνει στην τρέλα. Όμως αμέσως μετά περιγράφει την επόμενη μέρα: «Έχω εξαντληθεί πολύ και πεινώ. Αυτό που έγινε χθες είναι για μένα κάτι θολό, σαν την ομίχλη. Δεν έχω καμιά ελπίδα να βγω από δω. ……….Δεν σκέφτομαι τον πεθαμένο. Μου είναι ολωσδιόλου αδιάφορο. Ξαφνικά με πιάνει ο πόθος για τη ζωή κι όλα τα’ άλλα που είχα σκεφτεί πάνε, χάθηκαν. Μουρμουρίζω ότι θα κρατήσω το λόγο μου, αλλά το ξέρω ότι δεν είναι αλήθεια». (Σε λίγο ακόμη κι αυτός ο πόθος για ζωή θα γίνει λέξη χωρίς περιεχόμενο). Και μετά από λίγες ώρες, όταν συζητά με τους συντρόφους το θέμα του νεκρού τυπογράφου, απαλλάσσεται από κάθε ενοχή τόσο φυσικά που το παράλογο παύει να αφορά την αιματηρή πραγματικότητα κι εντοπίζεται στην ίδια την αδικαιολόγητη ψυχολογική σύγχυση. «Τώρα, δεν μπορώ πια να καταλάβω τον εαυτό μου. Όλα τούτα γίνονται γιατί έμεινα λίγο περισσότερο με τον πεθαμένο. Στο κάτω – κάτω της γραφής ο πόλεμος είναι πόλεμος».

All Quiet On The Western Front

    Όταν παίρνει λίγες μέρες άδεια επιστρέφει στο σπίτι. Φυσικά, η ασφάλεια του παιδικού δωματίου και οι οικογενειακές ανέσεις δρουν ανακουφιστικά. Όμως, μέσα σε ελάχιστο χρόνο διαπιστώνει την κενότητα κάθε επικοινωνίας με τους γύρω του. Όλοι τον υποδέχονται σαν ήρωα κι αυτό βαθαίνει τη μοναξιά του. Τον ρωτούν για το μέτωπο, περιμένουν να ακούσουν ανδραγαθήματα και νίκες κι αυτό τον βουλιάζει στην έσχατη απελπισία. Η παντελής άγνοια όλων τον εξοργίζει. Μοιραία συγκρούεται. Φαίνεται απροσάρμοστος, αλλοπρόσαλλος. Οι γονείς του δεν τον αναγνωρίζουν. Είναι ξένος. Ολοκληρωτικά, αμετάκλητα, απελπιστικά, ξένος. Δεν μπορεί να ανεχθεί τις ελπίδες για την τελική νίκη. Δεν αντέχει τα μελλοντικά σχέδια των υπόλοιπων. Ουσιαστικά, παρακολουθούμε τη σύγκρουση της ηθικής της αιωνιότητας των πολλών με την ηθική της αυστηρής προσωρινότητας που εκφράζεται μόνο από έναν. Την οπτική της ζωής που γίνεται σμπαράλια πάνω στην οπτική του θανάτου. Της ελπίδας που κουρελιάζεται στη ματαιότητα. Κι όμως, δεν είναι ούτε ο κυνισμός, ούτε η συναισθηματική απονέκρωση που χωρίζει τους δύο κόσμους. Είναι η ίδια η συνείδηση της φθαρτότητας που διαχωρίζεται παρασάγγας απ’ αυτό που λέμε γνώση του θανάτου, και κάπως έτσι το έργο αποκτά βαθιά υπαρξιακές διαστάσεις. Η νέα αντίληψη του στρατιώτη φαίνεται παράλογη και δεν έχει άλλη επιλογή από την πραγμάτωση του ακατανόητου. Ο στρατιώτης ανυπομονεί τελικά να φύγει, να ξαναγυρίσει στο μέτωπο, στη δική του χειροπιαστή πραγματικότητα. Ο Ρεμάρκ, χωρίς να θεωρητικολογεί, κάνει απολύτως σαφή τη λογική του παραλόγου και ταυτίζεται μ’ αυτήν. Ο στρατιώτης έχει δίκιο. Ο στρατιώτης είναι ο παράλογος άνθρωπος. Όλοι αυτοί που βρίσκονται στα χαρακώματα μαζί του είναι οι άνθρωποι που ο Καμύ θα χαρακτήριζε ξένους. Ο αναγνώστης δεν έχει άλλη επιλογή από το να του συμπαρασταθεί ηθικά.

Όσο για τον Ρεμάρκ, αφού του τέλειωσε η θλίψη και η οργή και η οδύνη και το σάστισμα και η φρίκη και το πένθος για τον άνθρωπο, του έμεινε ένα τελευταίο καταφύγιο, η ειρωνεία. Η ειρωνεία του μόνιμου πολεμικού ανακοινωθέντος που είναι και ο τίτλος του βιβλίου: «Ουδέν Νεότερον από το Δυτικόν Μέτωπον». Ανακοινωθέν αδιαπραγμάτευτης επισημότητας, αφού όλα τείνουν στο μηδέν κι αυτό που μένει δεν είναι παρά οι τελευταίες σκέψεις του στρατιώτη: «Είμαι πια ήσυχος. Ας έρθουν οι μήνες και τα χρόνια. Δε θα μου πάρουν πια τίποτα. Είμαι τόσο ολομόναχος και τόσο απελπισμένος, που μπορώ να τα αντικρίζω όλα δίχως τρόμο…….».

Ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ (Erich Maria Remarque), πραγματικό όνομα Έριχ Πάουλ Ρεμάρκ (Erich Paul Remark, 1898-1970) ήταν Γερμανός μυθιστοριογράφος

Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: http://ga

 

Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο (απόσπασμα)

[πηγή: Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο, μτφ. Στέλλα Βουρδουμπά, Δωρικός, Αθήνα 1983, σ. 88, 90 & 195]

Γίναμε μανιασμένα θηρία. Δεν πολεμάμε, διαφεντεύουμε τον εαυτό μας από την εκμηδένιση. Δε ρίχνουμε τις χειροβομβίδες μας σε ανθρώπους, τί μας ενδιαφέρουν οι άνθρωποι αυτή τη στιγμή, που ο θάνατος με χέρια και κράνη μάς κυνηγάει και μας ξαπλώνει στη γη; Τώρα για πρώτη φορά μέσα σε τρεις μέρες μπορούμε ν' αντικρύζουμε τα πρόσωπά τους, τώρα, που για πρώτη φορά, ύστερα από τρεις μέρες, μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε, να τους αντισταθούμε, νιώθουμε μια αλόγιστη μανία. Δεν τους προσμένουμε πια απελπισμένοι, μπορούμε να αφανίζουμε, να σκοτώνουμε, ν' αμυνθούμε, να σωθούμε και να πάρουμε εκδίκηση.
[...]
Χάσαμε πια κάθε αίσθημα αλληλεγγύης. Μόλις μπορούμε να διατηρήσουμε την αυτοκυριαρχία μας, όταν η ματιά μας —ματιά κυνηγημένου ζώου— φωτίζει τη μορφή κάποιου συνανθρώπου μας. Είμαστε αναίσθητοι, νεκροί, που κάποια τρομερή μαγεία δίνει τη δύναμη να τρέχουμε και να σκοτώνουμε.
[…]
Είμαι νέος, μόλις έκλεισα τα 20· από τη ζωή δεν ξέρω παρά μόνο την απελπισία, το θάνατο, το φόβο και μια αλυσίδα από ανόητες επιπολαιότητες, πάνω από μια άβυσσο πόνων και θλίψεων. Βλέπω λαούς να ορμούν σε άλλους λαούς, να σκοτώνουν και να σκοτώνονται, χωρίς ούτε κι εκείνοι να ξέρουν το γιατί, υπακούοντας σ΄αυτούς που τους στέλνουν, χωρίς συναίσθηση του κινδύνου ή της ευθύνης τους. Βλέπω πως οι δυναμικότεροι εγκέφαλοι του κόσμου εφευρίσκουν όπλα και λόγια για να γίνονται όλ' αυτά μ' έναν τρόπο ακόμα πιο ραφιναρισμένο και να διαρκούν όσο γίνεται περισσότερο. Και όλοι οι συνομήλικοί μου εδώ, στην αντικρυνή παράταξη, σ' ολόκληρο τον κόσμο το βλέπουν όπως εγώ. Αυτή είναι η ζωή της γενιάς μου και η δική μας. Τί θα κάνουν άραγε οι πατεράδες μας αν μια μέρα σηκωθούμε και παρουσιαστούμε μπροστά τους για να τους ζητήσουμε λογαριασμό; Τί περιμένουν από μας όταν μια μέρα τελειώσει ο πόλεμος; Χρόνια ολόκληρα σκοτώναμε μόνο. Αυτό ήταν το πρώτο μας επάγγελμα στη ζωή. Για μας η επιστήμη της ζωής περιορίζεται στο θάνατο. Τί θα συμβεί άραγε ύστερα; Και τί θ' απογίνουμε εμείς;
[...]
http://ebooks.edu.gr/

All quiet on the western front Part1 Greek subs from vasilis74 on Vimeo.