Ξαναδιαβάζοντας την Ιστορία

Η νεαρή "Μύρτις", ένα από τα θύματα του λοιμού, 

ύστερα από την εργαστηριακή ανάπλαση του κρανίου της. 
 *

Ένα σχόλιο με αφορμή το "λοιμό" του  Θουκυδίδη

Ο λοιμός που έπληξε την αρχαία Αθήνα και κόντεψε

να την αφανίσει κυριολεκτικά είχε επιπτώσεις όχι μόνο σωματικές

αλλά και ψυχικές και κοινωνικές,  που εκδηλώθηκαν με

τη ραγδαία αύξηση των φαινομένων κοινωνικής ανομίας.

Ζώντας σε μια περίοδο απόλυτης σχεδόν παρακμής ,

που κατατρώει ως νέος λοιμός την κοινωνία της 

σύγχρονης Ελλάδας , βλέπουμε ότι η απελπισία 

από τη διαπίστωση της απουσίας αισιόδοξης 

προοπτικής, σπρώχνει όλο και περισσότερους Έλληνες

στην παραβατικότητα. Ούτε οι γραπτοί ούτε οι άγραφοι

νόμοι , που συνείχαν άλλοτε σχεδόν  τους πάντες και 

λειτουργούσαν αποτρεπτικά ως προς την παραβίαση 

των κανόνων ζωής , είναι σε θέση να συγκρατήσουν τους

απελπισμένους και ως εκ τούτου αποθηριωμένους

"μελλοθάνατους" Έλληνες της εποχής του Μνημονίου.

Η Ιστορία επαναλαμβάνεται με άλλους τρόπους.

Τη θέση της αρχαίας επιδημίας έχει πάρει 

ο λοιμός  της παράνοιας που γεννά  το λιμό της  καταστροφής.

Ο Καμί έγραψε την αριστουργηματική "Πανούκλα" του,

θέλοντας να επισημάνει τους κινδύνους που συνεπάγονται

η ιδεολογική κατάρρευση και η ηθική διάβρωση του σύγχρονου 

αλλοτριωμένου ανθρώπου, του homo, δηλαδή,  catanaloticus.

Η γενιά μας ,  ζώντας μια ζωή που δεν την άξιζε,

κουβαλούσε μέσα της τον ιό της αρρώστιας 

που κατατρώει σήμερα ολόκληρη τη χώρα. 

Gerontakos

  Θουκυδίδου Ιστορία

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
 

  [2.53.1] Πρῶτόν τε ἦρξε καὶ ἐς τἆλλα τῇ πόλει ἐπὶ πλέον ἀνομίας
τὸ νόσημα. ῥᾷον γὰρ ἐτόλμα τις ἃ πρότερον ἀπεκρύπτετο
μὴ καθ’ ἡδονὴν ποιεῖν, ἀγχίστροφον τὴν μεταβολὴν ὁρῶντες
τῶν τε εὐδαιμόνων καὶ αἰφνιδίως θνῃσκόντων καὶ τῶν οὐδὲν
πρότερον κεκτημένων, εὐθὺς δὲ τἀκείνων ἐχόντων. [2.53.2] ὥστε
ταχείας τὰς ἐπαυρέσεις καὶ πρὸς τὸ τερπνὸν ἠξίουν ποιεῖσθαι,
ἐ φήμερα τά τε σώματα καὶ τὰ χρήματα ὁμοίως ἡγούμενοι.
[2.53.3] καὶ τὸ μὲν προσταλαιπωρεῖν τῷ δόξαντι καλῷ οὐδεὶς πρό-
θυμος ἦν, ἄδηλον νομίζων εἰ πρὶν ἐπ’ αὐτὸ ἐλθεῖν διαφθαρή-
σεται· ὅτι δὲ ἤδη τε ἡδὺ πανταχόθεν τε ἐς αὐτὸ κερδαλέον,
τοῦτο καὶ καλὸν καὶ χρήσιμον κατέστη. [2.53.4] θεῶν δὲ φόβος ἢ
ἀ νθρώπων νόμος οὐδεὶς ἀπεῖργε, τὸ μὲν κρίνοντες ἐν ὁμοίῳ
καὶ σέβειν καὶ μὴ ἐκ τοῦ πάντας ὁρᾶν ἐν ἴσῳ ἀπολλυμένους,
τῶν δὲ ἁμαρτημάτων οὐδεὶς ἐλπίζων μέχρι τοῦ δίκην γενέ-
σθαι βιοὺς ἂν τὴν τιμωρίαν ἀντιδοῦναι, πολὺ δὲ μείζω τὴν
ἤ δη κατεψηφισμένην σφῶν ἐπικρεμασθῆναι, ἣν πρὶν ἐμπεσεῖν
εἰκὸς εἶναι τοῦ βίου τι ἀπολαῦσαι.
  [2.54.1] Τοιούτῳ μὲν πάθει οἱ Ἀθηναῖοι περιπεσόντες ἐπιέζοντο,
ἀνθρώπων τ’ ἔνδον θνῃσκόντων καὶ γῆς ἔξω δῃουμένης. [2.54.2] ἐν
δὲ τῷ κακῷ οἷα εἰκὸς ἀνεμνήσθησαν καὶ τοῦδε τοῦ ἔπους,
φάσκοντες οἱ πρεσβύτεροι πάλαι ᾄδεσθαι «ἥξει Δωριακὸς
πόλεμος καὶ λοιμὸς ἅμ’ αὐτῷ.» [2.54.3] ἐγένετο μὲν οὖν ἔρις τοῖς
ἀνθρώποις μὴ λοιμὸν ὠνομάσθαι ἐν τῷ ἔπει ὑπὸ τῶν παλαιῶν,
ἀλλὰ λιμόν, ἐνίκησε δὲ ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰκότως λοιμὸν
εἰρῆσθαι· οἱ γὰρ ἄνθρωποι πρὸς ἃ ἔπασχον τὴν μνήμην
ἐποιοῦντο. ἢν δέ γε οἶμαί ποτε ἄλλος πόλεμος καταλάβῃ
Δωρικὸς τοῦδε ὕστερος καὶ ξυμβῇ γενέσθαι λιμόν, κατὰ τὸ
εἰκὸς οὕτως ᾄσονται. [2.54.4] μνήμη δὲ ἐγένετο καὶ τοῦ Λακεδαι-
μονίων χρηστηρίου τοῖς εἰδόσιν, ὅτε ἐπερωτῶσιν αὐτοῖς τὸν
θεὸν εἰ χρὴ πολεμεῖν ἀνεῖλε κατὰ κράτος πολεμοῦσι νίκην
ἔσεσθαι, καὶ αὐτὸς ἔφη ξυλλήψεσθαι. [2.54.5] περὶ μὲν οὖν τοῦ
χρηστηρίου τὰ γιγνόμενα ᾔκαζον ὁμοῖα εἶναι· ἐσβεβληκότων
δὲ τῶν Πελοποννησίων ἡ νόσος ἤρξατο εὐθύς, καὶ ἐς μὲν
Πελοπόννησον οὐκ ἐσῆλθεν, ὅτι καὶ ἄξιον εἰπεῖν, ἐπενεί-
ματο δὲ Ἀθήνας μὲν μάλιστα, ἔπειτα δὲ καὶ τῶν ἄλλων
χωρίων τὰ πολυανθρωπότατα. ταῦτα μὲν τὰ κατὰ τὴν νόσον
γενόμενα.

 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

[2.53.1] Και σε άλλα πράματα έδωσε η αρρώστια την κυριότερη πρώτη αφορμή για παρανομίες· γιατί τολμούσε κανείς πιο εύκολα εκείνα που προτύτερα κρυβόταν να κάνει φανερά για το κέφι του, ή δεν τα 'κανε διόλου, βλέποντας πως γύριζε η τύχη γρήγορα· αφού οι πριν ευτυχισμένοι πέθαιναν ξαφνικά, κι όσοι άλλοτε δεν είχαν τίποτα, κληρονομούσαν ευθύς τις περιουσίες τους. [2.53.2] Κ' έτσι ζητούσαν να βρουν και να χαρούνε γρήγορα ό,τι τους ευχαριστούσε, και πίστευαν πως τόσο η ζωή όσο κ' οι περιουσίες είναι περαστικά πράματα. 

[2.53.3] Και κανένας πια δεν είχε όρεξη να κοπιάσει από τα πριν για κάτι που του είχε φανεί ωραίο, νομίζοντας πως ήταν πολύ αβέβαιο αν δε θα πέθαινε πριν το φτάσει· αλλά η ευχαρίστηση της στιγμής και το κέρδος με οποιοδήποτε μέσον για να την απολάψουν αμέσως, αυτό κατάντησε να θεωρείται και ωφέλιμο και σωστό.

 [2.53.4] Και κανένας φόβος των θεών ή νόμος των ανθρώπων δεν τους συγκρατούσε πια, γιατί έκριναν πως το ίδιο κάνει είτε σέβονται τα θεία είτε όχι, βλέποντας πως χάνονταν όλοι το ίδιο· κι όσο για τα εγκλήματα, δεν περίμεναν πως θα ζήσουν ώσπου να γίνει η δίκη και να τα πληρώσουν με την τιμωρία που θα τους έβαζαν, πιστεύοντας πως πολύ μεγαλύτερη ήταν η καταδίκη που είχε ψηφιστεί ενάντιά τους και κρεμόταν τώρα πάνωθέ τους, που πριν πέσει επάνω τους, τους φαινότανε φυσικό να χαρούν και κάτι απ' τη ζωή.

 [2.54.1] Έχοντας λοιπόν καταντήσει σε τέτοια παθήματα, τυραγνιούνταν οι Αθηναίοι, γιατί πέθαιναν οι άνθρωποι μέσα στην πολιτεία και ρημαζόταν η γης τους απ' έξω. [2.54.2] Και μέσα στα βάσανά τους, όπως ήταν επόμενο, θυμήθηκαν και τούτο το στιχάκι, που έλεγαν οι γεροντότεροι πως το τραγουδούσαν άλλοτε: «Πόλεμος θά 'ρθει Δωρικός, και μαζί μ' αυτόν λιμός». [2.54.3] Και πολλές συζητήσεις άναβαν κι άλλοι υποστήριζαν πως δεν έλεγε ο στίχος λοιμό, επιδημία, αλλά λιμό, πείνα, υπερίσχυσε όμως η γνώμη, όπως ήταν φυσικό, απ' ό,τι δοκίμαζαν τότε, πως η λέξη ήταν λοιμός· γιατί οι άνθρωποι θυμούνταν ανάλογα μ' αυτά που τους τύχαιναν. Μου φαίνεται δηλαδή πως αν καμιά φορά έρθει άλλος Δωρικός πόλεμος ύστερ' από τούτον και τύχει να πέσει πείνα, θα τον τραγουδήσουνε με το «λιμός», όπως θα τους φαίνεται πως ταιριάζει. [2.54.4] Θυμήθηκαν τότε όσοι τον ήξεραν και το χρησμό που δόθηκε στους Λακεδαιμονίους, όταν ρώτησαν το θεό αν πρέπει να πολεμήσουν, και τους προφήτεψε πως αν πολεμήσουνε μ' όλη τους τη δύναμη, θα βάλει, είπε, κι αυτός το χέρι του. [2.54.5] Συμπέραιναν λοιπόν πως όσα γίνονταν έμοιαζαν με τα λόγια του χρησμού· η αρρώστεια έπεσε μόλις είχαν εισβάλει οι Πελοποννήσιοι. Στην Πελοπόννησο όμως δεν έπεσε, εξόν από ελάχιστες περιπτώσεις, που δεν αξίζει τον κόπο να τις αναφέρει κανείς, αλλά ήταν βαρειά στην Αθήνα, το περισσότερο κ' ύστερα και σ' άλλα μέρη με σχετικά πυκνότερο πληθυσμό. Αυτά λοιπόν ήταν όσα έγιναν με την αρρώστεια.

Μετάφραση: Έλλη Λαμπρίδη (Διαβάστε : Λαμπρίδη, Έλλη, 1898-1970)

 ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

1.Ο λοιμός στην Αρχαία Αθήνα κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου ...

2. Τυφοειδής πυρετός έσπειρε τάφουςστην αρχαία Αθήνα

 

3. Επειτα από 2.500 χρόνια η νεαρή Αθηναία Μύρτις «ξαναζεί»