ΜΝΗΜΗ ΕΝΟΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Οι άνθρωποι, που έχουν ψυχήν και πνεύμα, γνωρίζουν να εκμεταλλεύονται προς όφελός των τας περιστάσεις, και αντί να γίνονται αίτιοι διαφθοράς, καθίστανται φορείς πολιτισμού.

               Φώτος . Πολίτης, «Το θέατρον εις την Ελλάδα», 1915. Επιλογή κριτικών άρθρων, Α´. Ίκαρος, 1983. 38.

ΦΩΤΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ

(Αθήνα, 1890 - 1934)

Γιος του «πατέρα» της ελληνικής λαογραφίας Νικολάου Πολίτη , ο Φώτος Πολίτης διέπρεψε στη σύντομη ζωή του ως λαμπρός διανοούμενος και εργάτης του θεάτρου. Υπήρξε θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, θαυμάσιος μεταφραστής και σκηνοθέτης.
Οι νομικές του σπουδές στη Γερμανία τον έφεραν κοντά στους μεγάλους γερμανούς σκηνοθέτες και επηρεάστηκε βαθιά από το έργο τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποφασίσει να ασχοληθεί επαγγελματικά μ’ αυτό.
Έχοντας σχηματίσει την πεποίθηση ότι το παρελθόν της Ελλάδας μπορεί να σταθεί οδηγός και εφαλτήριο για μια γενικότερη εθνική πνευματική ανάταση, επιδόθηκε στη σκηνοθεσία αρχαίων ελληνικών τραγωδιών. Παράσταση-σταθμός στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου ήταν το ανέβασμα της τραγωδίας του Σοφοκλή «Οιδίπους τύραννος» , με τον Αιμίλιο Βεάκη πρωταγωνιστή στον ομώνυμο ρόλο.
Το 1930 ιδρύεται το Εθνικό Θέατρο από τον τότε Υπουργό Παιδείας Γ. Παπανδρέου , ο οποίος τοποθετεί ως Γενικό του Διευθυντή τον ποιητή και μεταφραστή Γιάννη Γρυπάρη και διορίζει ως μόνιμο σκηνοθέτη το Φώτο Πολίτη.
Από το 1932 έως το 1934 ο Φώτος Πολίτης καταγράφει το εκπληκτικό ρεκόρ να ανεβάσει στο Εθνικό θέατρο 35 θεατρικά έργα από όλο το φάσμα του ελληνικού και παγκόσμιου ρεπερτορίου, με έμφαση όμως στην αρχαία τραγωδία.
Ο θάνατος του σπουδαίου αυτού ανθρώπου σαν σήμερα, το 1934, στέρησε το ελληνικό θέατρο και τον τόπο από ένα από τα πιο φωτεινά και παραγωγικά μυαλά που έβγαλε η Ελλάδα τον εικοστό αιώνα.

Gerontakos

 ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Ο Φ. Πολίτης και το Εθνικό

Του Μιχάλη Ν. Κατσίγερα

Η Καθημερινή, 2/4/2013

Το Εθνικό μας Θέατρο βρίσκεται στο μεσοδιάστημα αλλαγής ηγεσίας, μετά την ολοκλήρωση της δημιουργικής θητείας του Γιάννη Χουβαρδά. Η νέα ηγεσία θα κληθεί να υπηρετήσει τους σκοπούς της κρατικής σκηνής υπό το κράτος του οικονομικού ζόφου στο οποίο βρίσκεται η πατρίδα μας. Οι συνθήκες της οξείας και πολύπλευρης κρίσης μπορεί να είναι ανασταλτικές καταβολής προσπαθειών και επίτευξης στόχων· ταυτόχρονα όμως, η ίδια η κρίση και οι συνέπειές της αποτελούν αφορμές ανάσυρσης, επανεκτίμησης και ανάδειξης αξιών από το μέσα πλούτος αυτού του τόπου, χωρίς βεβαίως να αποδυναμώνεται το ανοιχτό στους διεθνείς ορίζοντες βλέμμα που πρέπει να έχει ένα θέατρο πράγματι Εθνικό, καθώς μάλιστα η σχέση κειμένου και σκηνικής δράσης παρέχει σε ευρηματικούς δημιουργούς δυνατότητες συνδυασμού των «αντιθέτων» σε ένα μεικτό αλλά γόνιμο αποτέλεσμα.

Ασφαλώς, όλα τα παραπάνω παραβιάζουν ανοικτές θύρες. Είναι κάποια από τα στοιχειώδη -μαζί με άλλα ειδικότερα- κριτήρια και δεδομένα προβληματισμού των ιθυνόντων ενός δημόσιου οργανισμού παιδείας όπως το Εθνικό Θέατρο.

Είναι όμως αναγκαία η εισαγωγή μιας πρότασης:

Στις 3 Δεκεμβρίου 2014 θα κλείσουν 80 χρόνια από τον πρόωρο και ξαφνικό θάνατο του Φώτου Πολίτη, του θεμελιακού σκηνοθέτη του Εθνικού Θεάτρου. Ο Πολίτης -που σήμερα είναι εντεταγμένος στον ισχύοντα κανόνα της νεοελληνικής κριτικής- ανέλαβε σκηνοθέτης του νεοπαγούς Εθνικού Θεάτρου και επαναλαμβάνει το, αρχικά δοσμένο στο ελεύθερο θέατρο, στίγμα του σχετικά με την καθόλου ελληνική δραματουργία, ανεβάζοντας το 1932 ταυτόχρονα Αισχύλο και Ξενόπουλο και την επόμενη χρονιά κρητικό θέατρο, με τη «Θυσία του Αβραάμ», και μετεπαναστατικό με τη «Βαβυλωνία» του Δ. Βυζαντίου. Και αυτά παράλληλα με Σαίξπηρ, Μολιέρο, Μπίχνερ, Ιψεν, Σο και Ο’Νιλ. Και ενώ δεχόταν λυσσώδεις επιθέσεις από τους περί τα θεατρικά έχοντες γνώμη και συμφέρον.

Στα τρία χρόνια που σκηνοθέτησε στο Εθνικό, δεν ανέβασε κανένα από τα τρία θεατρικά έργα που ο ίδιος είχε γράψει («Βρυκόλακας», «Τσιμισκής», «Καραγκιόζης ο Μέγας»). Ισως -με εξαίρεση τον οξύτατο «Καραγκιόζη τον Μέγα», που ανέβασε το 2000 στο ΚΘΒΕ ο Γιάννης Ρήγας- ούτε ο «Βρυκόλακας» ούτε ο «Τσιμισκής» έχουν ανεβεί στη σκηνή. Και τίθεται το ερώτημα: Μήπως η αναμενόμενη νέα ηγεσία θα πρέπει εγκαίρως να σκεφθεί και να αποφασίσει πώς θα τιμήσει, έργω, τη μνήμη του αρχηγέτη του Εθνικού Θεάτρου; Μήπως ο «Καραγκιόζης ο Μέγας», παρά τις σκηνικές αδυναμίες του, θα πρέπει να ανατεθεί σε έναν ευφάνταστο σκηνοθέτη, ώστε τον Δεκέμβριο του 2014 να γίνει πράξη, στη μνήμη του Φώτου Πολίτη, η εντολή του Θουκυδίδη «έργω δηλούσθαι τας τιμάς»;