Εάν το έθνος οφείλει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές, τα περιθώρια ολοένα στενεύουν

ΚΩΣΤΑΣ ΛΕΟΝΤΑΡΙΔΗΣ

Παλιγγενεσία και διχόνοια

Η Καθημερινή, 25.3.15
 

Μέρα που ’ναι. Εάν το έθνος οφείλει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές, τα περιθώρια ολοένα στενεύουν. Για να μην εκτεθείτε –όπως την πάτησα εγώ– ρωτήστε γνωστούς, ξερόλες, και κυρίως αντιπαθείς, από πόσες στροφές αποτελείται ο «Υμνος εις την Ελευθερίαν». Στοιχηματίζω ένα ευρώ παλαιάς κοπής ότι θα δυσκολευτείτε να βρείτε κάποιον που θ’ απαντήσει σωστά (χωρίς να καταφύγει στο ηλεκτρονικό «ψαχτήρι»): 158 στροφές με 632 στίχους. Για τη συντριπτική πλειονότητα ημών, το πατριωτικό καθήκον εξαντλείται στις δύο πρώτες στροφές που αποστηθίζουμε μαζί με το αλφαβητάρι. Σας θυμίζουν κάτι αυτοί οι στίχοι; «Η Διχόνοια που βαστάει/ Ενα σκήπτρο η δολερή/ Καθενός χαμογελάει /πάρ’το λέγοντας και συ». Ολοι μαζί το βρήκαμε. Είναι από τον «Υμνο» του Διονυσίου Σολωμού, ανθρώπου ασύλληπτου βάθους, με μυθιστορηματικά πονεμένο ιδιωτικό βίο.
Μέρα που’ ναι. Ας στοχαστούμε. Με την ίδια αθωότητα που δηλώνουμε περήφανοι για τα Νομπέλ του Σεφέρη και του Ελύτη, αγνοώντας τα στοιχειώδη από την ποίησή τους· αρκεί να μουρμουρίζουμε ή κραυγάζουμε μελοποιημένους στίχους τους. Με την ίδια συναισθηματική οικειότητα. Πλην των ιστορικών ή όσων από μεράκι ή πάθος ξεψαχνίζουν το παρελθόν μας. Εμείς, οι περισσότεροι. Οι αρκούμενοι στην αποστήθιση ονομάτων, μαχών, εχθρών, οι ευάλωτοι στους επετειακούς δεκάρικους κορδωμένων ταών (όχι ταγών). Μέρα που’ ναι. Εδώ που φθάσαμε, ας στοχαστούμε. Ψυχραιμία, η βαθιά γνώση δεν είναι προαπαιτούμενο. Η επίγνωση της άγνοιας –θέλει αρετή και τόλμη ν’ αποδεχτείς αυτό το θείο δώρο– αρκεί. Το κοσμογονικό γεγονός της επανάστασης του 1821, που έσεισε την ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων, εντάσσεται στη χορεία της παγκόσμιας εποποιίας για έναν επιπρόσθετο λόγο, που μόνον Ελληνες μπορούσαν να συνδυάσουν με τόσο πάθος.
Αμέσως μετά τις πρώτες νίκες στη λεωφόρο της παλιγγενεσίας, ένας σφοδρότατος εμφύλιος σε «δύο δόσεις» (1823-1825) ξέσπασε. Ηταν οι ραγιάδες, που με τη βοήθεια του Θεού τους γίναν επαναστάτες, χύνοντας αίμα για το κακό των Οθωμανών. Την ίδια ώρα, λυσσωδώς μάχονταν για την εξόντωση ομόθρησκων, όμαιμων, συναγωνιστών και μαζί μισητών τους. Κοτζαμπάσηδες, Φιλικοί, «κυβερνητικοί», πολέμαρχοι, Μωραΐτες, Ρουμελιώτες, Υδραίοι έδωσαν από τον πρόλογο του ξεσηκωμού του γένους αγριότατο δείγμα ασυνεννοησίας και αδελφοκτόνου μίσους. Στις υποσημειώσεις της διδακτέας ύλης εντάχθηκε αυτό το κεφάλαιο. Κατόπιν, η διχόνοια επικυρώθηκε με το «τριφασικό» σύστημα διαπάλης ιδεών για την επικυριαρχία –αγγλόφιλοι, γαλλόφιλοι, ρωσόφιλοι– έως την εγκαθίδρυση μοναρχίας. Ακολούθησε, μια δρασκελιά για την Ιστορία, ο εθνικός διχασμός βασιλικών-βενιζελικών και κατόπιν ο ολέθριος μεταπολεμικός εμφύλιος. Στις παρατεταμένες απόπειρες συλλογικής αυτοχειρίας, ήμασταν στην πρωτοπορία. Μέρα που ’ναι ας στοχαστούμε. Ελεος, ας μη διχαστούμε και για την παρέλαση. Αλλωστε, χρειάζονται οι παρελάσεις. Χαίρονται οι μικροί και φουσκώνουν σαν παγόνια (μερικοί) μεγάλοι. Πιστοποιείται και το αξιόμαχον.