Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

 

Λένι Ρίφενσταλ

Η δύναμη της θέλησης

Mario Leis
μετάφραση: Ιωάννα Αβραμίδου

Μελάνι, 2011
220 σελ.
ISBN 978-960-9530-20-0, [Κυκλοφορεί]Τιμή € 15,98

ΛΕΝΙ ΡΙΦΕΝΣΤΑΛ

Η ιδιοφυής προπαγανδίστρια του Χίτλερ

ΤΗΣ ΕΥΗΣ ΚΑΡΚΙΤΗ

 ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ : Δευτέρα, 20 Φεβρουαρίου 2012 |

Στο δοκίμιό της «Η γοητεία του φασισμού», η Σούζαν Σόντακ είχε δηλώσει την αντίθεσή της στις απόπειρες αποκατάστασης του ονόματος της Λένι Ρίφενσταλ και της αποσύνδεσής του από τη χιτλερική περίοδο. Η Αμερικανίδα διανοούμενη θεωρούσε πως το έργο της Ρίφενσταλ ήταν σημαντικός και σοβαρός φορέας της ναζιστικής ιδεολογίας, όχι μόνον όταν γύριζε τις προπαγανδιστικές ταινίες για το Γ' Ράιχ, αλλά και πολύ αργότερα στις περίφημες φωτογραφίες της από τη φυλή των Νούμπα. Δεν ήταν όμως η Σόντακ η μοναδική που αναγνώρισε ως φασιστική την επιλογή της Ρίφενσταλ να αναδείξει μια ουτοπική αισθητική, την αισθητική της τελειότητας. Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, το ανερχόμενο lifestyle, μουσικοί και κινηματογραφικοί κύκλοι προσέγγισαν τη Ρίφενσταλ με διαφορετικό τρόπο, απομονώνοντας την αισθητική των εικόνων της, σχεδόν αδιαφορώντας σε τίνος την υπηρεσία είχε ταχθεί, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό της μια ιδιοφυή δημιουργό και μια από τις επιδραστικότερες φιγούρες στον κόσμο του κινηματογράφου. Η ίδια, εξάλλου, πάλεψε για να γίνει αυτό. Χαρισματική, ταλαντούχα, πανέξυπνη και ακατάβλητη μέχρι το τέλος της ζωής της, η Ρίφενσταλ δούλεψε ακούραστα, ταξίδεψε παντού και έζησε μια ζωή γεμάτη περιπέτειες, αντιφάσεις, επιτυχίες αλλά και ταπεινώσεις. Ολα αυτά αποτελούν πρόκληση για κάθε βιογράφο. Ο Μάριο Λέις, ωστόσο, επιλέγει να διηγηθεί τη θυελλώδη αυτή ζωή με τρόπο συνοπτικό και λαμβάνοντας υπόψη τις διαφοροποιήσεις στην πρόσληψη της Ρίφενσταλ από δεκαετία σε δεκαετία. Παράλληλα μας επιτρέπει να σκεφτούμε πως προσωπικότητες σαν τη δική της είναι αποκαλυπτικές των πολλών και διαφορετικών τρόπων με τους οποίους κάθε φορά η Δύση κατανοεί το παρελθόν και τον πολιτισμό της.

Από τον Χίτλερ μέχρι τον Τζάγκερ

Ο Λέις στο βιβλίο του στέκεται πέρα από το ερώτημα που μια ζωή ακολουθούσε τη Ρίφενσταλ, για το πώς δηλαδή το «υψηλό» και το «ωραίο» μπορεί να υπηρετεί το σκοτεινό, το απάνθρωπο, το αποτρόπαιο. Στην πραγματικότητα η αντίφαση αυτή, αν δεχτούμε ότι πράγματι είναι αντίφαση, ήταν παράλληλα ένα από τα στοιχεία που σφυρηλάτησαν το μύθο της. Ο Λέις, πάντως, τη βλέπει πέρα από αυτόν. Παρακολουθεί τα βήματά της ως χορεύτριας, τη στροφή στο σινεμά ως ηθοποιού «αλπικών ταινιών» και μετά ως σκηνοθέτριας, τη συνάντησή της με τον Χίτλερ, που εκείνη επιδίωξε κινώντας γη και ουρανό, την υποτιθέμενα «δύσκολη» σχέση της με τον Γκέμπελς, το θρίαμβό της με το «Θρίαμβο της θέλησης». Ωστόσο, το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της βιογραφίας δεν είναι εκείνο που παρουσιάζει τη φιλόδοξη καριερίστα στην οποία έδωσε ο Χίτλερ επαγγελματικές προοπτικές, αλλά εκείνο που εστιάζει στις προσπάθειες μιας δυναμικής γυναίκας με αδάμαστη θέληση να συνεχίσει να δημιουργεί με άριστα ή ακόμη και αξεπέραστα σε πολλές περιπτώσεις αποτελέσματα, ζητώντας παράλληλα να επιβληθεί ως ανεξάρτητη και διεθνής εστέτ, χρησιμοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα. Της δόθηκαν ευκαιρίες να το πετύχει. Αντεξε όλες τις δυσκολίες, για να καλύψει τους Ολυμπιακούς του Μονάχου το 1972, φωτογράφισε κεφάτα και ευρηματικά τον Μικ Τζάγκερ, ο Μπάουι δήλωσε δημόσια το θαυμασμό του στο έργο της, ο Γουόρχολ απολάμβανε τη φιλία της, το φεμινιστικό φεστιβάλ του Κολοράντο τίμησε το έργο της, ο Κόπολα ενδιαφέρθηκε για τις τεχνικές της στο μοντάζ, ο Πολ Βερχόφεν τη θεωρούσε τη σημαντικότερη σκηνοθέτρια που έζησε ποτέ και η Μαντόνα ήθελε να κάνει τη ζωή της ταινία. Η βιογραφία του Λέις, αποκαλυπτική και αποστασιοποιημένη, ούτε καταγγέλλει ούτε πάλλεται από δέος για την ιδιοφυΐα της. Αντιθέτως, μας δείχνει πως η προσπάθεια να ξεπλυθεί στα νάματα της ποπ κουλτούρας η σκουριά του ναζισμού δεν ήταν απολύτως επιτυχημένη. Η αλήθεια είναι πως δύσκολα θα γινόταν αλλιώς.

Triumph of the Will (German: Triumph des Willens) is a propaganda film made by Leni Riefenstahl. It chronicles the 1934 Nazi Party Congress in Nuremberg, which was attended by more than 700,000 Nazi supporters. The film contains excerpts from speeches given by various Nazi leaders at the Congress, including portions of speeches by Adolf Hitler, interspersed with footage of massed party members. Hitler commissioned the film and served as an unofficial executive producer; his name appears in the opening titles. The overriding theme of the film is the return of Germany as a great power, with Hitler as the True German Leader who will bring glory to the nation.

Triumph of the Will was released in 1935 and rapidly became one of the best-known examples of propaganda in film history. Riefenstahl's techniques, such as moving cameras, the use of long focus lenses to create a distorted perspective, aerial photography, and revolutionary approach to the use of music and cinematography, have earned Triumph recognition as one of the greatest films in history. Riefenstahl won several awards, not only in Germany but also in the United States, France, Sweden, and other countries. The film was popular in the Third Reich and elsewhere, and has continued to influence movies, documentaries, and commercials to this day.

Η Ρίφενσταλ γύρισε πράγματι την ταινία, της οποίας τον τίτλο επέλεξε ο ίδιος ο Χίτλερ: "Ο Θρίαμβος της Θέλησης" (Triumph des Willens). Η ταινία γνώρισε τεράστια επιτυχία στην Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (όπου και έλαβε βραβεία), ωστόσο η προβολή της απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ, όπου θεωρήθηκε ταινία καθαρής προπαγάνδας. Αντίγραφό της φυλάχθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και σήμερα θεωρείται το ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα προπαγανδιστικής φιλμογραφίας που έχουν ποτέ δημιουργηθεί. Η ταινία επέφερε διεθνή αναγνώριση στην Ρίφενσταλ, η ίδια, ωστόσο, δήλωσε ότι "αηδίασε, όταν έμαθε με ποιον τρόπο χρησιμοποιήθηκε το αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής της δημιουργίας". Παρά την δήλωσή της προς τον Χίτλερ ότι δεν θα ξαναγυρίσει ταινία για το Κόμμα, το 1935 δέχεται να γυρίσει το διάρκειας 18 λεπτών ντοκιμαντέρ "Η ημέρα της ελευθερίας: ΗΒέρμαχτ μας", με την ευκαιρία του 7ου Συνεδρίου του Κόμματος. Από αυτό το Συνέδριο προήλθαν οι Νόμοι της Νυρεμβέργης, οι οποίοι καθόρισαν το μέλλον των Εβραίων στην Γερμανία, αρχικά, και σε όλη την Ευρώπη αργότερα. Η ταινία δεν έγινε ευρέως γνωστή εκτός Γερμανίας και η Ρίφενσταλ αρχικά αρνήθηκε ότι είχε γυρίσει τέτοια ταινία, μέχρι που ανακαλύφθηκε αντίγραφό της πρόσφατα. Πηγή: www.lifo.gr