Η (ΠΕΡΙ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΑΦΙΩΝ) ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Σύγχρονες ελληνικές µαφίες

ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ*
Τα Νέα, 28 Απριλίου 2011

Η βίαιη επίθεση στη Μανωλάδα κατά δηµοσιογράφου και φωτορεπόρτερ, απεσταλµένων του «Βήµατος», δεν φέρνει στην επιφάνεια µόνο το ζήτηµα των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης των ξένων εργατών γης. Το συµβάν µάς αναγκάζει να αναγνωρίσουµε γενικότερα ότι η Ελλάδα αποτελεί από καιρό προνοµιακό χώρο για την εµφάνιση και γιγάντωση οργανωµένων εγκληµατικών κυκλωµάτων. Εκτός λοιπόν από τις παλιές µαφίες, της ηµέρας και της νύχτας, εγχώριες και εισαγόµενες, στην επικράτεια φύονται νέα άνθη του εγκλήµατος.

Φύεται εδώ η «µαφίατης φράουλας» µε αντικείµενο την εµπορία ανθρώπων και σκοπό την εργασιακή τους εκµετάλλευση. Πιο απλά, είναι εκείνοι που οργανώνουν και καρπώνονται ένα µέρος τής εν Ελλάδι σύγχρονης δουλείας. Ο όρος χρησιµοποιείται κυριολεκτικά: δουλεία είναι η πλήρης εξουσία και ο έλεγχος ενός ανθρώπου επάνω σε κάποιον άλλο µε στόχο κυρίως την οικονοµική ή και άλλης µορφής εκµετάλλευσή του. Στη Μανωλάδα διαπιστωµένα άνθρωποι εργάζονται µε τη χρήση ή την απειλή φυσικής ή ψυχικής βίας, ανήκουν σε έναν εργοδότη ή ελέγχονται από αυτόν, κακοποιούνται, απανθρωποποιούνται και ζουν υπό φυσικό περιορισµό. ∆ούλοι λοιπόν υπό τραγικές συνθήκες είναι οι άθλιοι της Μανωλάδας. Γνωστό το φαινόµενο, γνωστός ο χώρος όπου ανθεί, δυνάµει γνωστοί και οι υπεύθυνοι. Εξάλλου, παρόµοιες επιθέσεις κατά δηµοσιογράφων έγιναν και στο παρελθόν χωρίς να αισθανθούν την πίεση του νόµου οι υπεύθυνοι. Ιδού λοιπόν πεδίο δόξας λαµπρό για Αστυνοµία και Επιθεώρηση Εργασίας.

Στη χώρα µας φύεται επίσης η «µαφία των χωµατερών». Η πρόσφατη δολοφονία δύο Πακιστανών από Αλβανούς Ροµά ξαναθύµισε τα οργανωµένα κυκλώµατα και τους «αρουραίους των χωµατερών». Η δηµοσιογραφική έρευνα αποκαλύπτει (ενδεικτικά, «Η Καθηµερινή» 23/4) πως Ελληνες κινούν τα νήµατα του πολέµου ανάµεσα στις «φυλές της Φυλής», τους διαφορετικής εθνικότητας ρακοσυλλέκτες που συλλέγουν σκραπ (παλιά µέταλλα) από τον ΧΥΤΑ και τα πουλάνε σε µάντρες περιµετρικά της χωµατερής.

Οι αναγνώστες µπορούν να αναζητήσουν κι άλλα παραδείγµατα. Το συµπέρασµα, ούτως ή άλλως, είναι ότι το κράτος δεν έχει καταφέρει να αντιµετωπίσει τα κυκλώµατα ως αυτό που πραγµατικά είναι: οργανωµένες δοµές εκµετάλλευσης ανθρώπων, κλειστά ελεγχόµενα δίκτυα που όποτε νιώθουν ότι απειλούνται χρησιµοποιούν µαφιόζικου τύπου βία. Μιλώντας για την αντιµετώπισή τους, φυσικά, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουµε την Αµερική. Για παράδειγµα, το καλό προηγούµενο της πολύ δραστήριας οµάδας «αντιτράφικινγκ» της Αττικής υποτίθεται ότι θα εφαρµοζόταν σε περιφερειακό επίπεδο. Μια τέτοια αποτελεσµατική οµάδα καταπολέµησης της εµπορίας ανθρώπων θα είχε «πολλά ψάρια να πιάσει» στους αγρούς της ελληνικής υπαίθρου. Μέχρι στιγµής, δεν έχουµε κινηθεί δραστικά σε αυτήν την κατεύθυνση.

Θα µπορούσε κάποιος να αποδώσει τα προβλήµατα στις διοικητικές ελλείψεις λόγω Μνηµονίου. Είναι αλήθεια βέβαια ότι η διοικητική µηχανή δοκιµάζεται από τους δηµοσιονοµικούς περιορισµούς. Ας µη σπεύσουµε να αποδίδουµε εκεί όµως κάθε νόσο που, ας είµαστε ειλικρινείς, προϋπήρχε: αδύναµοι ή απρόθυµοι ελεγκτικοί µηχανισµοί, διαπλοκές κράτους και παρακράτους στο τοπικό επίπεδο, πελατειακά δίκτυα. Για παράδειγµα, η έµπρακτη και δικαστικά τεκµηριωµένη υποστήριξη τοπικών πολιτικών βαρόνων στους χασισοκαλλιεργητές της Κρήτης προϋπήρξε του Μνηµονίου. Η σηµερινή «κατανόηση» µεγάλου µέρους της τοπικής κοινωνίας της Ηλείας και η αδιανόητη σιωπή τοπικών βουλευτών για τη «µαφία της φράουλας» δεν απέχει πολύ από το τότε.

Κάποιοι άλλοι ίσως αποδώσουν την έξαρση των µαφιών στηνκρίση. Φυσικά η κρίση, ως καταλύτης, οξύνει υπαρκτές διαρθρωτικές αδυναµίες της διοίκησης και παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας.

Οµως η εργαλειακή της χρήση ωςπασπαρτού για την ερµηνεία κάθε εγκληµατικής συµπεριφοράς ενέχει έναν κίνδυνο: µια έξαρση «εθνικού πραγµατισµού» που θα δικαιολογεί τα αίσχη εγκληµατικών κυκλωµάτων στο όνοµα της οικονοµικής κρίσης. Με απλά λόγια, «ας κάνουµε τα στραβά µάτια, δεν είναι καιροί για εργασιακές πολυτέλειες». Αν έτσι εξελιχθούν τα πράγµατα, ό,τι ανεχθήκαµε και συγκαλύψαµε στο όνοµα της ανάπτυξης (ας θυµηθούµε την επέκταση της µαύρης εργασίας και την πλήρη καταστρατήγηση των κανόνων ασφαλείας στα ολυµπιακά εργοτάξια) θα µοιάζει ασήµαντο µπροστά σε όσα κινδυνεύουµε να καταπιούµε αδιαµαρτύρητα τον καιρό της ύφεσης.

Στην Ελλάδα ανθούν οι οργανωµένες δοµές εκµετάλλευσης ανθρώπων, κλειστά ελεγχόµενα δίκτυα που, όποτε νιώθουν ότι απειλούνται, χρησιµοποιούν µαφιόζικου τύπου βία.
*Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα ∆ικαιώµατα του Ανθρώπου www.antiphono.wordpress.com