Η ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΟΥ ΤΑΜΙΑ

H απέραντη μοναξιά του ταμία
Χιλιάδες αντίτυπα έχει πουλήσει το βιβλίο
της Αννα Σαμ, Checkout

Tης Ξενιας Kουναλακη /
xkounalaki@kathimerini.gr
"Η Καθημερινή", 24/10/09

«Αν δεν προσπαθήσεις να πάρεις καλούς βαθμούς στο σχολείο, θα καταλήξεις σαν την κυρία στο ταμείο». Ηταν μία μόνο από τις προσβολές που άκουγε καθημερινά η Αννα Σαμ, προτού αποφασίσει να περιγράψει τις εμπειρίες της από την απασχόλησή της ως ταμίας σε σούπερ μάρκετ. Η καριέρα της διήρκεσε οκτώ χρόνια σε κάποια υπεραγορά της γαλλικής πόλης Ρεν. Μετρούσε καθημερινά 800 κιλά προϊόντων, 200-250 φορές την ημέρα ρωτούσε την ίδια ερώτηση: «Εχετε κάρτα του πολυκαταστήματός μας;» και άλλες τόσες ευχόταν «Γεια σας και καλή σας μέρα». Τώρα το βιβλίο της με τίτλο «Checkout» ξεμπροστιάζει όλους τους πελάτες του σούπερ μάρκετ και σκαρφαλώνει στη λίστα με τα ευπώλητα. Η σιωπηλή πωλήτρια με το παγωμένο πρόσωπο, η οποία σκανάριζε μονότονα εκατοντάδες αντικείμενα κάθε μέρα, έγινε συγγραφέας. Τα «απομνημονεύματά» της έρχονται να στοιχειώσουν τις συνειδήσεις όλων των καταναλωτών που έχουν κατά καιρούς φερθεί με άσχημο τρόπο στα μέλη μιας από τις πλέον κακοπληρωμένες επαγγελματικές ομάδες.

Οταν προσελήφθη η Αννα, ένας εκπαιδευτής τής δίδαξε τα μικρά μυστικά της δουλειάς. Τι πρέπει να λέει, τι να αποφεύγει, πώς να συμπεριφέρεται στους πελάτες. Μετά ένα μήνα είχε μεταβληθεί σε μία ανθρώπινη μηχανή, σαν πρωταγωνίστρια της ταινίας «Μοντέρνοι καιροί» του Τσάπλιν. Οπως σημειώνει στη βιβλιοκριτική της η επιθεώρηση London Review of Books, τα σούπερ μάρκετ είναι μία ακόμη αμερικανική πολιτιστική εξαγωγή. Η ιστορία τους ξεκινά μέσα στη Μεγάλη Υφεση, στη δεκαετία του ’30 κυρίως, λόγω της εξάπλωσης των αυτοκινήτων και της δυνατότητας του πληθυσμού να οδηγεί πολλά χιλιόμετρα για να εξασφαλίσει προσφορές και εκπτώσεις. Μέσα σε λίγα χρόνια η εξυπηρέτηση χωρίς υπαλλήλους -το επονομαζόμενο σελφ σέρβις- αναδείχθηκε στην καταναλωτική επανάσταση του αιώνα. Στη Γαλλία, τα σούπερ μάρκετ υιοθετήθηκαν από τη δεκαετία του ’60, στη Γερμανία γύρω στο 1970, στη Βρετανία αρκετά αργότερα, αφού άνθισαν τη δεκαετία του ’90. Σήμερα όμως αλυσίδες, όπως η Tesco, η Carrefour και τα Lidl, κυριαρχούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι «υπεραγορές» πέρα από τον θάνατο του εμποράκου της γειτονιάς επέφεραν και την πλήρη αλλοτρίωση των εργαζομένων, που καλούνται να αποδώσουν τα μέγιστα με το λιγότερο δυνατό κόστος.

Οι συνδικαλιστικές ενώσεις στη Γερμανία και αλλού έχουν επανειλημμένα καταγγείλει την κακομεταχείριση του εργατικού δυναμικού της αλυσίδας Lidl: υπερβολικές ώρες εργασίας χωρίς υπερωρίες, απολύσεις εγκύων γυναικών, παρακολουθήσεις εργαζομένων είναι μόνο ορισμένες από τις παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας, για τις οποίες έχει κατηγορηθεί ο γερμανικός κολοσσός. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα πρώην εργαζομένου στο Lidl, που αποκαλεί την αλυσίδα «Το μαγαζάκι του τρόμου» (The Lidl shop of horrors), οι ταμίες οφείλουν να σκανάρουν περί τα 35 προϊόντα το λεπτό. Ουδείς έχει καταφέρει να εκπληρώσει αυτήν την επίδοση, η οποία απλώς επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια των εργαζομένων. Για να τους θυμίζουν ότι ποτέ δεν θα γίνουν αρκετά γρήγοροι...

"Έχετε συνείδηση της κοινωνικής αποστολής σας;
Ξέρετε ποιος είμαι εγώ; Γιατί δε μου χαμογελάτε,
για να νιώσω σπουδαίος;"