Η ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Το ύψωμα κατά του οποίου θα κάναμε την επίθεση λεγόταν Μάλι Τοπιάνι(1). Και είχε κι αυτό μεγάλη στρατιωτική σημασία για τους Ιταλούς. Ήτανε κι αυτό από τα στηρίγματά τους στον κεντρικό τομέα. Θυμάμαι ότι κατά την έως εκεί οδοιπορία μας δοκίμασα δύο πολύ έντονες συγκινήσεις.
Την μία, όταν πάτησα (χωρίς να το καταλάβω βέβαια, μέσα στο σύθαμπο) πάνω σ’ έναν σκοτωμένο Ιταλό. Ρίγησα όταν το αντιλήφθηκα. Και για πολλή ώρα κατόπιν γύριζε επίμονα στο μυαλό μου η σκληρή του μοίρα. Η μοίρα του, να σκοτωθεί πρώτα και να μείνει άταφος κατόπιν, για να τον πατάμε εμείς σήμερα και να τον φάνε τα αγρίμια αύριο.
Την άλλη, όταν περνούσαμε μπροστά από τα έτοιμα ήδη κανόνια μας, που θα υποστήριζαν στην επίθεσή μας. Οι πυροβολητές τους νόμιζαν ότι θα κάναμε εμείς την επίθεση και μας έλεγαν «Καλή τύχη, παιδιά». Σπανίως ευχή έφτασε τόσο βαθιά μέσα μου.
Όταν φτάσαμε στο ύψωμα, στο Μάλι Τοπιάνι, ήταν νύχτα ακόμη. Προτού ακόμη προφθάσουμε να αποθέσουμε, εκεί πίσω που σταματήσαμε, όπου την ώρα εκείνη βρισκόταν και συζητούσε με αξιωματικό του Πυροβολικού ο συνταγματάρχης Δημήτριος Παπαδόπουλος, ο επιλεγόμενος και παππούς, αξιωματικός από τους ηρωικότερους που είχαμε, μας αρχίζουν αιφνιδιαστικά, με όλα τους τα όπλα, οι Ιταλοί, και το ύψωμα μετεβλήθη αμέσως σε τσακμακόπετρα. Λάμψεις παντοίων εκρήξεων, γύρω μας και παντού, που νόμιζες ότι ο τόπος πήρε φωτιά. Ότι η γη σειόταν από τους κρότους που ’μοιαζαν με αστραπόβροντα. Έβλεπες πελώριους βράχους ν’ ανατινάσσονται σαν πετραδάκια στα ύψη από τις οβίδες και τεράστια δέντρα να κόβονται σαν τρυφεροί βλαστοί και να γέρνουν, αργά στην αρχή, σαν να μην ήθελαν, σαν να αρνιούνταν να υποταχτούν στη μοίρα τους, και απότομα κατόπιν, σαν κεραυνόπληκτα. Και την φοβερή αυτή κατάσταση να την συμπληρώνουν οι θλιβερές ουρές των τραυματιών που άρχισαν να έρχονται από την γραμμή του πυρός. Σε τέτοιο απροσδόκητα φονικό περιβάλλον βρεθήκαμε. Και όπως ήτανε επόμενο, διαταχτήκαμε αμέσως όλοι, κι εμείς δηλαδή οι εφεδρικοί (που είχαμε εν τω μεταξύ σκορπίσει σε θέσεις με σχετική ασφάλεια, για να σωθούμε), να σπεύσουμε να βοηθήσουμε τους μαχόμενους που δεκατίζονταν και υπήρχε φόβος να υποχωρήσουν. Όλοι μαζί τότε, με ενέργειες ασυνήθους τόλμης και αποφασιστικότητας, κατορθώσαμε ν’ αναχαιτίσουμε τους Ιταλούς και ν’ αποτρέψουμε τα χειρότερα.


Η μάχη αυτή ήτανε μια από τις σκληρότερες που έδωσε το τάγμα μας στην Αλβανία. Και τούτο διότι με την αιφνιδιαστική τους ενέργεια οι Ιταλοί κατόρθωσαν να βρεθούν σε πλεονεκτική θέση εν σχέσει μ’ εμάς. Πρόλαβαν και κατέλαβαν μερικά καίρια σημεία στο ύψωμα, από τα οποία μπορούσαν ν’ αναπτύσσουν άνετα φονική δράση εις βάρος μας, χωρίς να έχουμε την δυνατότητα εμείς να τους προκαλέσουμε σημαντική φθορά. Και αν δεν πάθαμε χειρότερα, ήταν γιατί ενεργήσαμε με τον τρόπο που είπα. Φτάσαμε, να φανταστείς, έρποντες ώς τις καίριες εκείνες θέσεις που είχαν καταλάβει με τον αιφνιδιασμό τους και τους αναγκάσαμε –όπως και στο 1200 περίπου–, με τις χειροβομβίδες, να τις αφήσουν και να φύγουν. Και να πάρει, εν συνεχεία, τέλος και η όλη μάχη.4
Για την δική μου τώρα συμμετοχή (για τον βαθμό της συμμετοχής μου στη σκληρή αυτή μάχη) έχω να ειπώ ότι, όπως όλοι, έτσι κι εγώ δεν φάνηκα κατώτερος των περιστάσεων. Πολέμησα με θάρρος κι εγώ, μόλο που στην αρχή είχα χαμηλό κάπως το ηθικό. Μου το είχε κλονίσει και ο εχθρικός αιφνιδιασμός βέβαια (όπως κλόνισε και όλων, λίγο πολύ), αλλά και το γεγονός ότι κατά την ώρα εκείνη της εκδήλωσής του είδα να σκοτώνεται δίπλα μου ένας άγνωστός μου φαντάρος. Είχε έλθει βιαστικά ο ατυχής προς το μέρος που είχα καταφύγει για να προφυλαχτώ και, βιαστικά επίσης, άρχισε να ετοιμάζεται για σωματική του ανάγκη. Μόλις όμως έκανε την κάμψη να καθίσει, πέφτει ένας μεγάλος όλμος στην πλάτη του και τον κατακομμάτιασε. Στην τύχη αποδίδω ότι δεν βρήκαν και μένα τα θραύσματά του, τόσο κοντά που βρισκόμουνα, κι αυτό με κλόνισε ακόμη περισσότερο.
Η υπόλοιπη ημέρα, κατόπιν, πέρασε με συνεχείς ρίψεις όλμων εναντίον μας, από τους Ιταλούς, για να έχουμε και τώρα μερικά θύματα. Μπορέσαμε όμως κατά τα μικρά διαλείμματα που μας «ξεχνούσαν» να στήσουμε τα αντίσκηνά μας, όσοι δεν είχαμε προφθάσει να το κάνουμε το πρωί. Τότε την στήσαμε κι εμείς, εγώ δηλαδή κι ο συστεγαζόμενος σ’ αυτή Γιώργος Κεραμιδάς από την Πτολεμαΐδα.
Κατά το απόγευμα πέρασα και μια μικρή στενοχώρια. Ακούσαμε ότι θα πηγαίναμε (ο λόχος μας) το βράδυ φρουρά στα χαρακώματα, κι αυτό μου χάλασε λίγο το κέφι. Επηρεασμένος ίσως και από τα αιματηρά γεγονότα της ημέρας, από την σφοδρή και φονική δράση των Ιταλών εναντίον μας, νόμιζα ότι δεν θα γυρίσω πάλι, ότι οι Ιταλοί, εκεί κοντά τους που θα πηγαίναμε, πικαρισμένοι όπως θα ήσαν από την πρωινή τους αποτυχία, θα μας έκαιγαν με τους όλμους, που τους είχαν πολλούς και τους έριχναν αλογάριαστα. Νόμισα ότι διανύω την τελευταία ημέρα της ζωής μου, τόσο πολύ απελπίστηκα. Ευτυχώς που όσο να έρθει το βράδυ για να φύγουμε οι ώρες ήσαν πολλές, και κατά το διάστημα αυτό ξαναβρήκα την ψυχραιμία μου, έτσι που όταν πήγαμε πήρα την θέση που ήτανε να πάρω (μέσα σε ένα σκάμμα) ήρεμος. Και ήρεμος παρέμεινα μέχρι που ήρθαν και μας αντικατέστησαν άλλοι, αφού, επί τούτοις, δεν συνέβη να μας ενοχλήσουν οι Ιταλοί. Θυμάμαι ότι κατά τις ώρες της φρουράς μας αυτής ήρθε στο μυαλό μου ένα σχετικό ποίημα, που είχαν τα παλιά αναγνωστικά: «Με το κράνος βαρύ, στο σκοτάδι, την πατρίδα φυλάττω. Τίς ει;». Το ψιθύρισα ολόκληρο κι ένιωσα εγώ, ο οποίος λίγες ώρες ενωρίτερα είχα στενοχωρηθεί για την αποστολή που μας περίμενε το βράδυ, ένιωσα τιμή και καύχηση για την συμμετοχή μου στην νυχτερινή εκείνη επαγρύπνηση.



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ





1. Μάλι Τοπιάνι: ύψωμα στη Βόρεια Ήπειρο , περ. 1200 μ., όπου διεξήχθησαν επί 15 μέρες οι φονικότατες μάχες της Κλεισούρας.
Στις μάχες αυτές η 15η ελληνική Μεραρχία αντιμετώπισε την επίλεκτη Ιταλική μεραρχία με το όνομα «Οι λύκοι της Τοσκάνης». Η ελληνική μεραρχία αποτελούνταν κατά βάση από Πόντιους πρόφυγες της περιοχής Εορδαίας, οι οποίοι αποκαλούνταν χιουμοριστικά «Οι λύκοι των Καϊλαρίων (Πτολεμαΐδας)».

Βασίλης Καραζάνος, "Από την ζωή μου στον Πόλεμο:
Αλβανία, 1940-1941", Αρχεία Σύγχρονης
Κοινωνικής Ιστορίας, Μαρτυρίες VIIΙ, Βιβλιόραμα, 2007.