ΑΝΤΙΓΡΑΦΕΣ

Η μετεμφυλιακή Ισπανία βγάζει «Θερβάντες»

Το Νόμπελ της ισπανόφωνης λογοτεχνίας
στον Καταλανό Χουάν Μαρσέ

Σε μία από τις πιο ισχυρές πολιτικοποιημένες και αναγνωρισμένες λογοτεχνικές φωνές της Ισπανίας και εν γένει του ισπανόφωνου χώρου, στον 75χρονο Χουάν Μαρσέ απονεμήθηκε το Βραβείο Θερβάντες 2008 για την «ικανότητά του να αντικατοπτρίζει τη μεταπολεμική Ισπανία». Η απονομή του βραβείου, που θεωρείται το Νόμπελ του ισπανόφωνου κόσμου και συνοδεύεται από το ποσόν των 125.000 ευρώ, θα γίνει τον Απρίλιο του 2009 από τον βασιλιά Χουάν Κάρλος, στην Αλκάλα ντε Χενάρες, τη γενέτειρα του συγγραφέα του «Δον Κιχώτη».

Ο Χουάν Μαρσέ εγκατέλειψε το σχολείο στα 13 του χρόνια μετά τη φυλάκιση του αριστερού θετού πατέρα του από τη δικτατορία του Φράνκο. Δούλεψε ως βοηθός σε κοσμηματοπωλείο και γρήγορα αναμίχθηκε με το υπόγειο αντιδικτατορικό κίνημα. Το βιβλίο του «Si te dicen que cai» απαγορεύτηκε και εκδόθηκε στο Μεξικό.

Δύο βιβλία του Χουάν Μαρσέ κυκλοφορούν στα ελληνικά: «Η μαγεία της Σαγκάης», «Η ουρά της σαύρας»

Η προϊούσα αναγνώριση του έργου του είχε σημείο εκκίνησης τη δεκαετία του '90. Ηταν η εποχή της συγγραφικής του ωριμότητας, την οποία κέρδισε με τα μυθιστορήματά του «Η μαγεία της Σαγκάης» («Σέλας») και «Η ουρά της σαύρας» («Bell/Χαρλένικ Ελλάς»), τα οποία του απέφεραν το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το Εθνικό Βραβείο Κριτικής. Σταθερό χαρακτηριστικό του έργου του, όπως έχει επισημάνει κατ' επανάληψη η κριτική, είναι η παρουσία του ισπανικού εμφύλιου πόλεμου (1936-1939) και οι μεταπολεμικές συνέπειές του στη Βαρκελώνη. Η καταλανική πόλη δεν λειτουργεί ως ένας αδρανής τόπος ή ως φόντο δράσης: είναι ένα δυναμικό μυθιστορηματικό σκηνικό, ένα «ηθικό τοπίο», που προσωποποιείται από τους χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του Χουάν Μαρσέ.

Ετσι, επί παραδείγματι, στην «Ουρά της σαύρας» μάς μεταφέρει στη μεταπολεμική Βαρκελώνη, μετά την επικράτηση του Φράνκο. Ο τόπος έχει στοιχειώσει από τους ηττημένους, οι οποίοι ζουν μια δεύτερη τραγωδία εν καιρώ ειρήνης, καθώς τους παρακολουθεί σε κάθε βήμα τους η μυστική αστυνομία. Κεντρικός ήρωας είναι ο Δαβίδ, ένας νέος, ο οποίος μεγαλώνει χωρίς αύριο, σε μία οικογένεια που ανήκει στην πλευρά που ζει στο πετσί της τον φρανκικό αυταρχισμό. Ο πατέρας του είναι ένας αναρχικός, ο οποίος φυγοδικεί, ενώ ο αδελφός του έχει εξαφανιστεί εδώ και καιρό, χωρίς να δίνει σημεία ζωής.

Πολλά από τα βιβλία του έχουν μεταφερθεί στό σινεμά, ανάμεσά τους και η «Μαγεία της Σαγκάης» από τον σημαντικό Ισπανό σκηνοθέτη Φερνάντο Τρουέμπα.

Να θυμίσουμε ότι το Βραβείο Θερβάντες θεσμοθετήθηκε από την Ισπανία το 1975. Οι βραβευμένοι επιλέγονται ανάμεσα στους συγγραφείς της Ισπανίας και της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Μ' αυτό το μεγάλο βραβείο έχουν τιμηθεί κατά το παρελθόν ο Αργεντινός Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Περουβιανός Μάριο Βάργκας Λιόσα και ο Μεξικανός Κάρλος Φουέντες. Πέρσι, είχε τιμηθεί ο Αργεντινός ποιητής Χουάν Γκέλμαν.

ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 01/12/2008