H ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει

Υπολογίζοντας το κόστος του άνθρακα για την δημόσια υγεία

2015 Ιουνίου 4

Οι προτεινόμενες προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ατμοσφαιρική ρύπανση από τις ανθρακικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής μπορούν να οδηγήσουν σε 71.000 θανάτους από αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού, καρδιακών παθήσεων, καρκίνο του πνεύμονα και άλλες ασθένειες που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση ^[1], οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί κατά την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με νέα έρευνα για λογαριασμό της Greenpeace και του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος^[2]. Η ρύπανση που προκύπτει από τον άνθρακα θα προκαλούσε επίσης εκατοντάδες χιλιάδες επιπλέον περιπτώσεις καρδιακών και αναπνευστικών παθήσεων, όπως η χρόνια βρογχίτιδα και το άσθμα, ενώ τα παιδιά θα επηρεάζονταν και αυτά.

Βασιζόμενη σε υφιστάμενα δεδομένα, η νέα έρευνα εξετάζει τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία από τα προτεινόμενα όρια ρύπων^[3] στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε σύγκριση με τα όρια που βασίζονται στις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΔΤ) για τον περιορισμό της ρύπανσης. Η ατμοσφαιρική ρύπανση με υδράργυρο από την καύση άνθρακα σύμφωνα με τα προτεινόμενα όρια, θα επηρέαζε αρνητικά τη νοητική ανάπτυξη πολλών εμβρύων, νεογέννητων και μικρών παιδιών, σε σύγκριση με τα όρια εκπομπών με βάση τις ΒΔΤ.

Οι τοξικές εκπομπές θα προκαλούσαν περισσότερα από 200.000 επιπλέον περιστατικά οξείας βρογχίτιδας και θα αύξαναν δραματικά την εμφάνιση επεισοδίων άσθματος .

Συνολικά, το βάρος που θα επωμιζόταν το σύστημα υγείας θα κόστιζε στους Ευρωπαίους φορολογούμενους περίπου 52 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος^[4] .

Οι επιπλέον ασθένειες και θάνατοι – καθώς και τα έξοδα που θα προκύψουν – θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν η ΕΕ καθόριζε προδιαγραφές που ανταποκρίνονται στις ΒΔΤ που εφαρμόζονται στις πιο σύγχρονες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με οικονομικό τρόπο.

Εικόνα 1: Διαφορά μεταξύ των εκτιμώμενων επιπτώσεων στην υγεία από τα προτεινόμενα όρια ρύπων στην ΕΕ και από τα όρια με βάση τις ΒΔΤ συνολικά μεταξύ 2020 και 2029. Πηγή: Αποτέλεσμα μοντελοποίησης που πραγματοποιήθηκε με το πρόγραμμα EMEP MSC-W, με τη χρήση δεδομένων από το μοντέλο αξιολόγησης μεταφοράς αέριων ρύπων Holland, Myllivyrta & Schaible (2015).

Η ευρωπαϊκή διαδικασία όμηρος του ευρωπαϊκού λόμπι

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενημερώνει τα όρια ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τις μεγάλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των ανθρακικών και λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, σύμφωνα με την Οδηγία για τις Βιομηχανικές Εκπομπές. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων με σκοπό τον καθορισμό των νέων προδιαγραφών, γνωστή ως «Διαδικασία της Σεβίλλης», θα καθορίσει τα δεσμευτικά όρια για τις τοξικές εκπομπές στην ατμόσφαιρα του διοξειδίου του θείου (SO2), των οξειδίων του αζώτου (NOx), του υδραργύρου (Hg) και των σωματιδίων (PM2,5), τα οποία θα ισχύουν την επόμενη δεκαετία .

Την 1^η Απριλίου 2015 ένας ειδικός φορέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ολοκληρωμένης Πρόληψης και Ελέγχου της Ρύπανσης (IPPC), πρότεινε ένα νέο σύνολο προδιαγραφών που θα εξεταστεί από μία ευρωπαϊκή ομάδα εργασίας εντός του έτους πριν την επίσημη υιοθέτησή του τους πρώτους μήνες του 2016. Η έκθεση της Greenpeace που δημοσιεύτηκε το Μάρτιο με τίτλο «Smoke and Mirrors – How Europe ’s biggest polluters became their own regulators» έδειξε ότι τα προτεινόμενα ευρωπαϊκά όρια είναι πολύ πιο ελαστικά από τα υφιστάμενα καθώς και από τις πραγματικές εκπομπές στην Κίνα, τις Ηνωμένες ολιτείες και την Ιαπωνία^[5].

Η εν λόγω έκθεση προειδοποιεί επίσης πως η Διαδικασία της Σεβίλλης βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, αποκαλύπτοντας τη διείσδυση των ομάδων συμφερόντων της βιομηχανίας σε κυβερνητικές αντιπροσωπείες. Από όλα τα σώματα που σχετίζονται με τη θέσπιση των νέων προδιαγραφών, το πιο σημαντικό είναι η Τεχνική Ομάδα Εργασίας, στην οποία προεδρεύει η IPPC .

Αυτό που ανακαλύψαμε είναι ότι η Τεχνική Ομάδα Εργασίας, ελέγχεται από εκπροσώπους της βιομηχανίας, με συνολικά 46 εκπροσώπους στις εθνικές επιτροπές να πληρώνονται από τις ενεργειακές βιομηχανίες, επιπλέον των 137 επίσημων εκπροσώπων της βιομηχανίας που συμμετέχουν στη διαδικασία.

Οι επιπτώσεις της καύσης άνθρακα στη δημόσια υγεία

Η ρύπανση από την καύση άνθρακα έχει ήδη ισχυρές επιπτώσεις στην υγεία των Ευρωπαίων πολιτών. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Στουτγάρδης για λογαριασμό της Greenpeace , η ρύπανση από τις ανθρακικές μονάδες στην ΕΕ ήταν υπαίτια για 22.300 πρόωρους θανάτους το 2010^[6] .

Η έκθεση στα τοξικά μικροσωματίδια PM 2,5 αποτελεί τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία στην Ευρώπη, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιοπάθεια, αναπνευστικά νοσήματα και καρκίνο του πνεύμονα, ενώ παράλληλα μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά 6-12μήνες στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Τα PM 2,5 αναγνωρίστηκαν πρόσφατα από τον Διεθνή Οργανισμό Ερευνών για τον Καρκίνο του ΠΟΥ ως ένα από τα κύρια περιβαλλοντικά αίτια θανάτων από καρκίνο ^[7]. Το SO2, τα NOx και οι εκπομπές τέφρας από ανθρακικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής συμβάλλουν στην έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού σε σωματίδια PM 2,5.

Ο υδράργυρος προκαλεί έναν ακόμα μεγάλο κίνδυνο ρύπανσης από την καύση άνθρακα. Οι ανθρακικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή ρύπανσης της ατμόσφαιρας με υδράργυρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Περισσότερα από 1,8 εκατομμύρια παιδιά γεννιούνται κάθε χρόνο με επίπεδα υδραργύρου στον οργανισμό τους που ξεπερνούν το ασφαλές όριο^[8] .

Παράλληλα, 200.000 παιδιά γεννιούνται κάθε χρόνο στην ΕΕ με τόσο υψηλά επίπεδα υδραργύρου που τους προκαλούν βλάβες στη νοητική και νευρολογική τους ανάπτυξη ^[9].

 

Προδιαγραφές που βολεύουν τη βιομηχανία άνθρακα

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ο πιο οικονομικά προσιτός τρόπος για τη μείωση των θανάτων από ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η επένδυση σε συστήματα ελέγχου και απορρύπανσης (διεθνής ορολογία: end-of-pipe techniques) καθώς και η στροφή σε καθαρές τεχνολογίες^[10].

Ο καθορισμός αυστηρών ορίων ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε ανθρακικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής θα οδηγούσε στη χρήση τεχνολογιών με σκοπό τη μείωση των βλαβερών εκπομπών. Έτσι, η ποιότητα του ευρωπαϊκού αέρα θα βελτιωνόταν σημαντικά σώζοντας δεκάδες χιλιάδες ζωές και βελτιώνοντας την υγεία εκατοντάδων χιλιάδων Ευρωπαίων.

Εικόνα 2: Η διαφορά στη συγκέντρωση PM 2,5 σε ατμοσφαιρικές εκπομπές από μονάδες ηλεκτρο-παραγωγής με καύση άνθρακα κάτω από τα όρια ρύπων με βάση τις ΒΔΤ και τα προτεινόμενα ευρωπαϊκά όρια. Οι περιοχές με σκούρο κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο και καφέ χρώμα είναι αυτές που θα πληγούν περισσότερο αν υιοθετηθούν τα αδύναμα προτεινόμενα όρια ρύπων. Πηγή: Αποτέλεσμα μοντελοποίησης που πραγματοποιήθηκε με το πρόγραμμα EMEP MSC-W, με τη χρήση δεδομένων από το μοντέλο αξιολόγησης μεταφοράς αέριων ρύπων Holland, Myllivyrta & Schaible (2015).

Τα προτεινόμενα ευρωπαϊκά όρια για τις εκπομπές SO2 – του πιο επικίνδυνου ρύπου που είναι υπεύθυνο για τους μισούς περίπου θανάτους από ανθρακική ρύπανση – θα προκαλέσουν τρεις με πέντε φορές περισσότερη ρύπανση σε σχέση με την εφαρμογή των ΒΔΤ. Τα προτεινόμενα όρια για τις εκπομπές υδραργύρου είναι τόσο επιεική που περίπου το 85% των ευρωπαϊκών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής ήδη τα επιτυγχάνουν και δεν θα χρειαστεί να επενδύσουν σε αναβάθμιση των εγκαταστάσεων!

Η ευρωπαϊκή διαδικασία έχει αποτύχει πλήρως να λάβει υπόψη τις σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις από την επιβολή αδύναμων προδιαγραφών ρύπανσης, όπως είναι οι πρόωροι θάνατοι και οι ασθένειες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν υπό διαφορετικές συνθήκες.

Δυστυχώς η διαδικασία έχει απομακρυνθεί αρκετά από την ιδέα του καθορισμού ορίων ρύπανσης που θα απαιτήσουν σημαντικές επενδύσεις από τις εταιρίες ηλεκτροπαραγωγής. Αντί αυτού, έχει οδηγήσει στην πρόταση ορίων που επιτρέπει στις εταιρίες αυτές να αποφύγουν εντελώς την αναβάθμιση των μονάδων τους.

Εικόνα 3: Προτεινόμενα ευρωπαϊκά όρια ρύπων για υφιστάμενες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα και λιγνίτη, σε σύγκριση με όρια που ανταποκρίνονται στις ΒΔΤ. Πηγή: European IPPC Bureau Proposal (1 Απριλίου 2015) και ανάλυση της Greenpeace

Ώρα ευθύνης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις κυβερνήσεις

Η Greenpeace και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος ζητούν τη μεταρρύθμιση των σχετικών ώστε να προκύψουν προδιαγραφές που λειτουργούν ως οδηγός για πραγματικά βελτιωμένες περιβαλλοντικές επιδόσεις.
Οι Υπουργοί Περιβάλλοντος της ΕΕ, τα μέλη των κοινοβουλίων των κρατών – μελών και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να μεσολαβήσουν στις διαδικασίες αποφάσεων ώστε να εξασφαλίσουν ότι:

• Οι προδιαγραφές για τα όρια εκπομπών βασίζονται στις μονάδες με τις καλύτερες επιδόσεις διεθνώς.
• Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της ρύπανσης για την κοινωνία λαμβάνεται πλήρως υπ’ όψιν.
• Οι Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές καθώς και τα αντίστοιχα όρια ρύπων για μεγάλες μονάδες καύσης έχουν δημοσιευτεί έγκαιρα, δηλαδή το αργότερο μέχρι τον Ιανουάριο του 2016.
• Η εφαρμογή των νέων ορίων ρύπων στα κράτη-μέλη οδηγεί σε εξίσου αυστηρές προδιαγραφές για όλες τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Οι προδιαγραφές αυτές οφείλουν να είναι δεσμευτικές για όλα τα κράτη-μέλη και να μην πιτρέπουν παρεκκλίσεις ή εξαιρέσεις.
• Σε όλες τις κατηγορίες μονάδων ηλεκτροπαραγωγής διενεργούνται δεσμευτικοί και συνεχείς έλεγχοι των εκπομπών υδραργύρου και άλλων ρύπων ώστε να πραγματοποιούνται έλεγχοι συμμόρφωσης.
• Η συνολική διαδικασία είναι διαφανής και αμερόληπτη ώστε να αποκλείεται η συμμετοχή στις εθνικές αντιπροσωπείες έμμισθων υπαλλήλων των βιομηχανιών που αφορά η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους Βιομηχανικούς Ρύπους.

Πιθανό χρονοδιάγραμμα της Διαδικασίας της Σεβίλλης:

• Ιούνιος 2015

Η τεχνική ομάδα εργασίας(ένα όργανο που απαρτίζεται από εκπροσώπους των κυβερνήσεων των κρατών-μελών, της βιομηχανίας άνθρακα και εμπειρογνώμονες του γενικού κοινού, δίνει τη γνώμη της.

• Οκτώβριος 2015

Το φόρουμ για την Οδηγία περί Βιομηχανικών Εκπομπών (άλλο ένα όργανο εμπειρογνωμόνων που απαρτίζεται από εκπροσώπους των κυβερνήσεων των κρατών-μελών, της βιομηχανίας άνθρακα και μη κυβερνητικών οργανώσεων), δίνει τη γνώμη του.

• Δεκέμβριος 2015

Μία επιτροπή των κρατών μελών της ΕΕ υπό την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (που υπάγεται σε λεγόμενους κανόνες επιτροπολογίας ) διενεργεί ψηφοφορία σχετικά με την πρόταση με ειδική πλειοψηφία.

• Φεβρουάριος 2016

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί επίσημα τις νέες προδιαγραφές και τις δημοσιεύει στην επίσημη εφημερίδα της ΕΕ.

• Ιανουάριος 2016 με Ιανουάριο 2020

Εφαρμογή των νέων προδιαγραφών σε εθνικό επίπεδο (οι διαδικασίες εφαρμογής υπάγονται σε εθνικές νομοθεσίες και διαδικασίες).

• Ιανουάριος 2020

Λήξη προθεσμίας για την εφαρμογή των νέων προδιαγραφών στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.
_______________________________________
Παραπομπές :
[1] Η μελέτη εκτιμάει μόνο τις επιπτώσεις από την ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται από την καύση άνθρακα και λιγνίτη. Δεν λαμβάνει υπόψη επιπτώσεις στην υγεία που μπορεί να προκύπτουν από άλλους σχετιζόμενους με τη λειτουργία των μονάδων παράγοντες, όπως π.χ. από τη λειτουργία των ορυχείων, ή τις τοξικές απολήξεις στον υδροφόρο ορίζοντα.

[2] Με σκοπό την ανάδειξη των οφελών στην υγεία από την υιοθέτηση αυστηρότερων ορίων ρύπων στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, η Greenpeace και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος ανέθεσαν τη μοντελοποίηση των επιπτώσεων στην υγεία από την επιπλέον ρύπανση που θα προκύψει αν εφαρμοστούν τα προτεινόμενα όρια εκπομπών της IPPC σε σχέση με τα όρια που προκύπτουν με την εφαρμογή των πραγματικά Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών. Η τεχνική μελέτη βρίσκεται στην παρακάτω διεύθυνση: http://goo.gl/23kl4f Η μελέτη βασίζεται στη μεθοδολογία της έκθεσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος με τίτλο «Costs of air pollution from European Industrial facilities 2008-2012» που δημοσιεύθηκε το 2014: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος 2014, Costs of air pollution from European industrial facilities 2008 – 2012, p. 18-22: http://www.eea.europa.eu/publications/costs-of-air-pollution-2008-2012 . Για τα δεδομένα που αφορούν εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων από τις ευρωπαϊκές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακακαι λιγνίτη, αξιοποιήθηκαν τα επίσημα στοιχεία που υποβάλλουν τα κράτη-μέλη στο Ευρωπαϊκό Μητρώο Έκλυσης και Μεταφοράς Ρύπων (E-PRTR). Τα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν για να συγκριθούν στα δύο σενάρια, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ισχύ και το είδος καυσίμου κάθε ευρωπαϊκού σταθμού ξεχωριστά.

[3] Τα ‘όρια εκπομπών’ αναφέρονται στο ανώτερο άκρο του εύρους των προδιαγραφών ρύπανσης που απορρέουν από τους ορισμούς των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών.

[4] Το οικονομικό κόστος εκτιμάται σε € 5,98 δις ετησίως σε τιμές του 2005. Προσαρμόζοντας σε τιμές 2014 και εφαρμόζοντας ποσοστό ετήσιας μείωσης 3% χωρίς προσαρμογή για αυξημένη προθυμία πληρωμών λόγω υψηλότερων επιπέδων εισοδήματος μελλοντικά, με βάση την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος του 2014, η παρούσα αξία των επιπτώσεων στην υγεία μεταξύ 2020 και 2029 εκτιμάται σε € 52,45 δις.

[5] Greenpeace (Μάρτιος 2015), Smoke & Mirrors – How Europe’s biggest polluters became their own regulators: http://www.greenpeace.org/eu-unit/en/Publications/2015/Smoke-and-Mirrors-How-Europes-biggest-polluters-became-their-own-regulators/ .

[6] Μελέτη του Πανεπιστημίου της Στουτγάρδης για λογαριασμό της Greenpeace, Δείτε εδώ περισσότερα: «Σιωπηλοί Δολοφόνοι: Γιατί η Ευρώπη πρέπει να αντικαταστήσει τον άνθρακα με καθαρή ενέργεια» http://www.greenpeace.org/greece/Global/greece/image/2012/reports/climate/Silent_Killers_GR.pdf
[7] Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (2013), Outdoor air pollution a leading environmental cause of cancer deaths: http://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/air-quality/news/news/2013/10/outdoor-air-pollution-a-leading-environmental-cause-of-cancer-deaths
[8] Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (2013), Outdoor air pollution a leading environmental cause of cancer deaths: http://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/air-quality/news/news/2013/10/outdoor-air-pollution-a-leading-environmental-cause-of-cancer-deaths
[9] Environment Health (2013), Economic benefits of methylmercury exposure control in Europe: Monetary value of neurotoxicity prevention: http://www.ehjournal.net/content/12/1/3/abstract
[10] ΟΟΣΑ (2012), OECD Environmental Outlook to 2050: The Consequences of Inaction, p.287: http://www.oecd.org/environment/indicators-modelling-outlooks/oecdenvironmentaloutlookto2050theconsequencesofinaction.htm

Πηγή: www.greenpeace.org