Όταν ανακοινώθηκε η εκεχειρία μεταξύ Ιράν και Ισραήλ τις πρώτες ώρες της Τρίτης 24 Ιουνίου, πολλοί πίστεψαν πως τα χειρότερα είχαν περάσει. Όμως για εκατομμύρια ανθρώπους μέσα στο Ιράν,
ο πόλεμος δεν τελείωσε, απλώς άλλαξε μορφή. Οι πύραυλοι μπορεί να μη
πέφτουν πια από τον ουρανό, αλλά ένας άλλος τύπος βίας συνεχίζει να
εξελίσσεται, σιωπηλά αλλά έντονα, μέσα στα σπίτια, στους χώρους δουλειάς
και στους δρόμους της χώρας.
Ζω στην εξορία, σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Αθήνα. Εδώ και οχτώ
χρόνια προσπαθώ να εξηγήσω ότι ο πόλεμος δεν είναι μόνο εκρήξεις.
Μπαίνει μέσα σου. Αναστατώνει την αίσθηση του σπιτιού, του νοήματος, της
βούλησης. Το βράδυ της 23ης Ιουνίου άκουσα επιτέλους τη φωνή του
αδελφού μου. Είχε φύγει από την Τεχεράνη κατά τη διάρκεια των
βομβαρδισμών και γύρισε όταν τα πράγματα ηρέμησαν. Αλλά η φωνή του είχε
αλλάξει—ήταν η φωνή ενός ανθρώπου που προσπαθούσε να προσποιηθεί ότι δεν
έγινε τίποτα. «Δεν μπορείς απλά να αφήσεις πίσω σου τη δουλειά και τη
ζωή σου», είπε. Αλλά τι σημαίνει «ζωή» όταν το μόνο που προσφέρει είναι
φόβο, παρακολούθηση και σιωπή;
Μέσα στην Τεχεράνη, δύο ξαδέλφια μου δουλεύουν σε νοσοκομεία,
αρνούμενα να φύγουν παρά την απειλή. «Πού να πάμε; Οι ασθενείς μας μάς
χρειάζονται», μου είπαν. Ένας άλλος συγγενής, που φροντίζει έναν ασθενή
σε αιμοκάθαρση, μου θύμισε αυτό που είδαμε στη Γάζα: ο πόλεμος χτύπησε
όχι μόνο κτίρια αλλά και τους πνεύμονες, τις καρδιές και την ελπίδα των
ανθρώπων. Σκέφτηκα εκείνους που πέθαναν όχι από τις βόμβες, αλλά από την
έλλειψη οξυγόνου, φαρμάκων ή φροντίδας. Το ίδιο μοτίβο απειλεί τώρα και
το Ιράν από μέσα.

Οι ιρανικές αρχές δεν χρησιμοποίησαν την εκεχειρία για να ξεκινήσουν
μια διαδικασία επούλωσης, αλλά για να ενισχύσουν τον έλεγχό τους. Μέσα
σε λίγες ώρες από την εκεχειρία, η Ισλαμική Δημοκρατία ξεκίνησε μια
συντονισμένη εκστρατεία εσωτερικής καταστολής: συλλήψεις, απειλές και
δικαστικές ενέργειες σάρωσαν τη χώρα. Τουλάχιστον τρεις πολιτικοί
κρατούμενοι εκτελέστηκαν με κατηγορίες που σχετίζονταν με υποθέσεις
ετών. Στην Τεχεράνη, ο ανεξάρτητος καλλιτέχνης Reza Daryakenari
συνελήφθη σε μια καφετέρια. Ο ακτιβιστής Hossein Ronaghi
εξαφανίστηκε
μαζί με τον αδελφό του. Ο υπερασπιστής των δικαιωμάτων των παιδιών
Hossein Mirbahari
συνελήφθη και μεταφέρθηκε στη φυλακή Εβίν χωρίς επαφή
με την οικογένειά του.
Σε όλη τη χώρα, ειδικά στις επαρχίες Ισφαχάν και Φαρς, δεκάδες άτομα
συνελήφθησαν με κατηγορίες όπως «συνεργασία με το Ισραήλ» ή «διατάραξη
του δημόσιου αισθήματος». Σε όλα αυτά, ο λαός—ο δικός μου λαός—δεν είναι
το ζητούμενο. Είναι η παράπλευρη απώλεια.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση προσπαθεί να προβάλλει σταθερότητα.
Διοργανώνονται φιλοκυβερνητικές συγκεντρώσεις με στημένη υποστήριξη και
μαζική κινητοποίηση κρατικών υπαλλήλων και φιλοκαθεστωτικών ομάδων. Τα
κρατικά μέσα ενημέρωσης τονίζουν την «άθικτη» αποκατάσταση των
προπαγανδιστικών τοιχογραφιών και επαινούν την «ανθεκτικότητα» του Ιράν.
Το αφήγημα: ο πόλεμος τελείωσε με νίκη. Η πραγματικότητα: μια κοινωνία
παγωμένη από τον φόβο.
Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος Masoud Pezeshkian
εμφανίζεται με ένα πιο
ήπιο πρόσωπο, καλώντας σε εσωτερική μεταρρύθμιση και ενότητα. Αλλά κι
αυτό είναι προσωπείο. Είτε με τη σκληρή φωνή του Ανώτατου Ηγέτη είτε με
τη «πολιτισμένη» γλώσσα του Προέδρου, ο στόχος παραμένει ο ίδιος: η
προστασία του καθεστώτος.
Όσον αφορά την οικονομία, η αντίδραση ήταν όπως αναμενόταν:
εύθραυστη. Μόλις σταμάτησαν οι πύραυλοι, το νόμισμα και οι
χρηματιστηριακές αγορές σταθεροποιήθηκαν προσωρινά. Αλλά αναλυτές μέσα
στο Ιράν προειδοποιούν: η μεταπολεμική περίοδος είναι γεμάτη βαθιά
αβεβαιότητα. Δεν έχει υπάρξει καμία διαρθρωτική αλλαγή. Η αγορά φοβάται
την πιθανότητα νέας κλιμάκωσης, τη νομική ασάφεια και την ασυνέπεια στις
πολιτικές. Οι τιμές του χρυσού, για παράδειγμα, έπεσαν και μετά ξανά
ανέβηκαν γρήγορα. Ο κόσμος ξέρει ότι ο πόλεμος δεν τελείωσε, σταμάτησε
προσωρινά.
Στο editorial της Donya-e-Eqtesad,
της κορυφαίας οικονομικής
εφημερίδας του Ιράν, διαβάζουμε μια σαφή προειδοποίηση: χωρίς κοινωνική
συμφιλίωση, διαφανείς αποφάσεις και μια συμμετοχική διαδικασία
ανασυγκρότησης, το οικονομικό σύστημα θα παραμείνει παραλυμένο. Οι
επενδύσεις θα φύγουν και η εργατική τάξη—ήδη εξαντλημένη—θα πληρώσει το
τίμημα.
Και αυτός ο φόβος είναι παντού. Ο αδελφός μου, τώρα, τρέχοντας με την
κόρη του στην αγκαλιά του την ώρα που χτυπούν οι σειρήνες. Εγώ, ξαφνικά
πίσω στην παιδική ηλικία, κάτω από τις βόμβες του Σαντάμ στη δεκαετία
του ’80. Η μητέρα μου να ουρλιάζει, να κρατάει τα χέρια μας, να τρέχουμε
στο υπόγειο. Νομίζαμε ότι επιβιώσαμε. Αλλά κανείς δεν πεθαίνει μόνο μία
φορά.
Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν ενδιαφέρεται για την ανασυγκρότηση.
Ενδιαφέρεται για τον έλεγχο. Η έννοια της «ασφάλειας» έχει αντιστραφεί—
δεν χρησιμοποιείται για την προστασία των ανθρώπων, αλλά για τη φίμωσή
τους. Δεν υπάρχει ασφαλής χώρος: ούτε στα καφέ, ούτε στο διαδίκτυο, ούτε
στα νοσοκομεία. Ακόμη και οι μετανάστες από το Αφγανιστάν, που εδώ και
χρόνια χρησιμοποιούνται ως αποδιοπομπαίοι τράγοι, τώρα αντιμετωπίζουν
μαζικές απελάσεις, απειλές για κατασχέσεις περιουσιών και εξώσεις. Μια
πολιτική που παρουσιάζεται ως «λαϊκή απαίτηση» είναι στην πραγματικότητα
μια συστηματική εκκαθάριση.

Σε διεθνές επίπεδο, λίγα λέγονται. Πολλοί δυτικοί ακτιβιστές που
κάποτε φώναζαν «Όχι στο NATO» τώρα σωπαίνουν. Όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα,
προσπάθησα να εξηγήσω τι συμβαίνει στο Ιράν. Αλλά μόλις ασκούσες
κριτική στο καθεστώς, υπέθεταν ότι θέλεις πόλεμο. Σαν να σημαίνει το να
είσαι αντι-καθεστωτικός ότι χειροκροτείς βόμβες των εχθρών. Δεν θέλουμε
πόλεμο. Θέλουμε αξιοπρέπεια. Θέλουμε πίσω τις φωνές μας.
Και ναι, κάποιοι λένε ότι αυτός ο πόλεμος μπορεί να ρίξει το
καθεστώς. Άλλοι ελπίζουν σε μια περιφερειακή νίκη. Όμως όλοι ξεχνούν τον
λαό. Τον αδελφό μου, την κόρη του. Τα παιδιά που είναι υπό επίθεση.
Τους ασθενείς που χρειάζονται αιμοκάθαρση. Δεν είμαστε συνθήματα ή
στατιστικές. Κι όμως, οι ζωές μας γίνονται υλικό για συζητήσεις, ενώ ο
πραγματικός πόνος παραμένει αόρατος.
Ας είμαι ξεκάθαρος: το καθεστώς δεν μπορεί να υπερασπιστεί τη χώρα
μας, το Ιράν. Οι λεγόμενες «αντεπιθέσεις» του είναι θεατρικές. Όταν
χτύπησε βάση των ΗΠΑ στο Κατάρ, είχε ανακοινώσει τον στόχο από πριν. Δεν
υπήρχε κανείς εκεί. Δεν ήταν άμυνα. Ήταν παράσταση.
Την ίδια μέρα που ανακοινώθηκε η εκεχειρία, ήρθε και άλλη μια είδηση:
η θανατική ποινή της Pakhshan Azizi. Αυτό είναι το πρόσωπο της
Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Η Pakhshan Azizi
καταδικάστηκε σε θάνατο λόγω της συμμετοχής της σε
ένα πολιτικό κόμμα που αντιτίθεται στο καθεστώς, την ώρα που είχε
περάσει δέκα χρόνια σε καταυλισμούς προσφύγων του πολέμου με τον ISIS
στη Συρία και το Ιράκ, προσφέροντας βοήθεια σε γυναίκες και παιδιά. Δεν
είχε καμία στρατιωτική δράση και δεν συμμετείχε σε καμία επιχείρηση
εντός Ιράν. Βρισκόταν μόνο στη Ροζάβα, βοηθώντας γυναίκες που είχαν
πληγεί από τον πόλεμο.
Όση εξωτερική πολιτική κι αν κάνουν, δεν μπορούν να κρύψουν αυτό που
συμβαίνει μέσα στο Ιράν. Μια χώρα που την κυβερνούν με όπλο τον φόβο.
Μια κοινωνία παγωμένη ανάμεσα στο τραύμα και τη σιωπή. Ένας λαός που η
μόνη του ελπίδα είναι η δική του αντοχή, όχι οι βομβαρδισμοί, όχι η
προπαγάνδα του καθεστώτος, όχι οι ψεύτικες παρηγοριές των γεωπολιτικών
παιχνιδιών.
Αν πρόκειται να ξαναγεννηθεί η πολιτική στο Ιράν, δεν θα έρθει από τα
πάνω. Θα έρθει από εκείνους που τα έχασαν όλα, εκτός από τη φωνή τους.
Και κάποιοι από εμάς συνεχίζουμε να γράφουμε. Γιατί αυτό μόνο μας
έμεινε. Και ίσως, κάποια μέρα, κάποιος ακούσει.
*Ο Siyâvash Shahabi είναι Ιρανός δημοσιογράφος και ακτιβιστής που ζει στην Ελλάδα