Σοροί στον σωρό
Το σημερινό σημείωμα θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι παραγγελιά. Πριν από καμιά δεκαριά μέρες, η Σταυρούλα Ματζώρου, σε σημείωμά της για τα γενέθλια της εφημερίδας μας, έγραψε: «δεν βρίσκουμε πια πτώματα παρά μόνο σορούς - ενίοτε και σωρούς και γινόμαστε ένα κουβάρι…» και υποσημείωσε: Τη διαφορά να τη γράψει ο συνάδελφος Σαραντάκος. Με μια μικρή καθυστέρηση, ανταποκρίνομαι στην παράκληση.
Σωστή είναι η παρατήρηση πως οι δημοσιογράφοι αποφεύγουν να μιλάνε για «πτώματα» και έχουν βρει ως ευφημιστικό υποκατάστατο τη σορό, σε σημείο που η λέξη «πτώμα» να κοντεύει να εξαφανιστεί από τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Ωστόσο, η λέξη «σορός» μέχρι πρόσφατα δεν σήμαινε ακριβώς «πτώμα». Σορός, κανονικά, είναι το πτώμα μέσα στο φέρετρο, που είναι προετοιμασμένο να ενταφιαστεί, αυτός είναι ο ορισμός των λεξικών του 20ού αιώνα.
Η λέξη «σορός» είναι αρχαία, ομηρική. Στην προτελευταία ραψωδία της Ιλιάδας (Ψ91) η ψυχή του Πάτροκλου εμφανίζεται στον Αχιλλέα και δίνει παραγγελία για την ταφή του, λέγοντας: «ὣς δὲ καὶ ὀστέα νῶϊν ὁμὴ σορὸς ἀμφικαλύπτοι» που ο Πολυλάς το μεταφράζει «Γι’ αυτό των δυο τα κόκαλα μια θήκη ας κλείσει μόνη».
Δηλαδή στην αρχαιότητα σορός ήταν το αγγείο, η τεφροδόχος, η σαρκοφάγος, οποιαδήποτε θήκη προοριζόταν να δεχτεί τα οστά ή την τέφρα νεκρού. Για κάποιον πολύ γέρο έλεγαν «τον έτερον πόδα εν τη σορώ έχει» - έχει το ένα πόδι στον λάκκο/στον τάφο, λέμε εμείς. Η επέκταση της σημασίας στο «σώμα νεκρού μέσα σε φέρετρο» είναι νεότερη, ενώ η νέα επέκταση ώστε να σημαίνει το οποιοδήποτε πτώμα είναι νεότατη.
Κι έτσι, εκεί που πριν από 20 χρόνια διαβάζαμε για «πτώματα», τώρα σχεδόν αποκλειστικά βλέπουμε «σορούς» ή κάποτε και «σωρούς». Μερικές φορές η σορός, υπό την επίδραση του σωρού, αλλάζει και γένος κι έτσι διαβάζουμε π.χ. «ο σορός» ή «έφτασαν οι πρώτοι σωροί των θυμάτων», οπότε αναρωτιέσαι μήπως πρόκειται για θύματα σωριασμένα το ένα πάνω στο άλλο.
Το ορθογραφικό λάθος είναι ευεξήγητο, όπως και το μπέρδεμα του γένους. Εχουμε δυο ομόηχα: μια λόγια λέξη, μέχρι πρόσφατα σπάνια, τη σορό, και μια κοινότατη και λαϊκή, τον σωρό. Λογικό είναι η άγνωστη σε πολύν κόσμο λέξη να έλκεται από τη γνωστή, και ίσως στο μυαλό κάποιων ομιλητών αυτά να συνδέονται: κάποιος που σωριάζεται νεκρός στο χώμα γίνεται σορός/σωρός. Αυτό δεν είναι παράλογο: και η λέξη «πτώμα» στα αρχαία σήμαινε και την πτώση, και από εκεί προέρχεται.
Δεν αποκλείεται αυτή η προτίμηση του δημοσιογραφικού λόγου στις σορούς αντί των πτωμάτων να εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου ευπρεπισμού και αποστείρωσης της γλώσσας, περίπου όπως οι εφημερίδες αποφεύγουν το «πέθανε» και προτιμούν άλλους ευφημισμούς και περιφράσεις ή (πιο καινούργιο κοσκινάκι αυτό) όταν βρίσκουν κάποιον όχι νεκρό αλλά «χωρίς τις αισθήσεις του».
Εκτός πια αν είναι δάκτυλος του Σόρος!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου