Ευημερία αριθμών ή
ανθρώπων;
Του Θαναση Βασιλειου
24/11/13
Η Καθημερινή
ΝΤΑΝΙΕΛ ΚΟΕΝ
Ηomo Εconomicus
Ενας (παραστρατημένος)
προφήτης της νέας εποχής
μετ.: Μιχάλης Μητσός
εκδ. Πόλις, 2013
Τις τελευταίες δεκαετίες
υπήρξε μια ριζική μετατόπιση. Η ανάπτυξη ως αίτημα, με ιερά κριτήρια που
καθορίστηκαν στο τραπέζι του δυτικού προτύπου, αφορά πλέον τις χώρες του Βορρά.
Από τη Λατινική Αμερική και την Ασία ή τις οικονομίες του πρώην σοβιετικού συνασπισμού,
ούτε λίγο ούτε πολύ, η ανησυχία εστιάζεται πλέον στην Ευρώπη. Η ανάπτυξη, με τη
στενή λογική της ευημερίας των αριθμών, ταυτίστηκε με την οψέποτε ανθρώπινη
ευτυχία, όταν όλες οι έρευνες δείχνουν μείωση της πραγματικής ευημερίας και
κατακόρυφη αύξηση των αντικαταθλιπτικών. Είναι σαν να «κατασκευάζουμε μόνοι τη
δυστυχία μας», λέει ο Ντανιέλ Κοέν, όταν η οικονομία των ειδικών σκοπών
αναλαμβάνει την οργάνωση της κοινωνίας –κυρίως την οργάνωση της εργασίας– και, εντέλει, τη διαχείριση
ενός κόσμου, σε φάση που οι κοινωνικές ανάγκες μετατοπίζονται
σε «μη παραγωγικούς» τομείς (παιδεία, υγεία, έρευνα, υποδομές, περιβάλλον
κ.ά.), τομείς που δυσκολεύεται να παρακολουθήσει η λογική της αγοράς.
Ο οικονομολόγος Ντανιέλ
Κοέν (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris I και στην Ecole Normale Superieure) με
την κριτική που ασκεί στο ανταγωνιστικό, νεοδαρβινικό μοντέλο που έχει
επιβληθεί στην οικονομία, στην ουσία επεκτείνει τις αναλύσεις της «Ευημερίας
του κακού» (εκδ. Πόλις), αναστοχαζόμενος τους προβληματισμούς της ηθικής
φιλοσοφίας στο κυνήγι της ατομικής και συλλογικής ευτυχίας. Το tour de force
του Κοέν, από την αρχαία Ρώμη μέχρι το σημερινό Πεκίνο, μιλάει για τις
αποτυχίες ενός κόσμου που θα μπορούσε να ήταν διαφορετικός, αν δεν
κηδεμονευόταν από τον παραστρατημένο του προφήτη: τον homo economicus.
Ανθρωπολογικό τέρας
Ποιος είναι ο homo
economicus; Ενας φανταστικός χρησιμοθήρας. Ενα «ανθρωπολογικό τέρας» κατά τον
Π. Μπουρντιέ. Ενας μύθος που εφηύραν οι οικονομολόγοι από τον Ροβινσώνα Κρούσο,
τον ήρωα του μυθιστοριογράφου Ντάνιελ Ντιφόου. Στην προτεσταντική του μορφή,
είναι ο επιχειρηματίας του Βενιαμίν Φραγκλίνου –του ερμηνευτή των αρετών της σκοπιμοθηρικής λιτότητας–, που
οδήγησε τον Μαξ Βέμπερ να χρησιμοποιήσει τις «Συμβουλές προς έναν νέο έμπορο»
ως υπόδειγμα στο κλασικό «Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα
ανάπτυξης του καπιταλισμού». Ο Βέμπερ είχε μιλήσει για «ιδιορρυθμία της
φιλοσοφίας της φιλαργυρίας», αλλά και για «ένα ήθος που προσανατολίζεται
χρησιμοθηρικά…». Η
ακαμψία, η λιτότητα, ο ασκητισμός και η αρνητική στάση για κάθε απόλαυση
της ζωής, ο homo numericus, όρισαν το τέλος του κόσμου που θα μπορούσε να δίνει
–εκτός από τον μόχθο– τους
χυμούς και τις χαρές της ζωής.
Μόνον η ηθική στάση
Κριτικές - Παρουσιάσεις
Χαρίκλεια Δημακοπούλου, Homo economicus, "Εστία", 8.2.2014
Γιάννης Μπασκόζος, Βιβλία για την οικονομία (προτάσεις), www.oanagnostis.gr, 28.12.2013
Θανάσης Γιαλκέτσης, Διαδρομές κριτικού στοχασμού, "Εφημερίδα των Συντακτών", 21.12.2013
Daniel Cohen, Το νέο πνεύμα του καπιταλισμού, "Εφημερίδα των Συντακτών", 14.12.2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου