H ATAKA ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Ενα γράμμα από τη Σκύρο

[ Επιστολή που δημοσιεύθηκε στη Βιβλιοθήκη
της Ελευθεροτυπίας, στις 15 / 5/ 2009]

Στους μίζερους καιρούς που ζούμε η ποίηση δυσκολεύεται ν' ανοίξει μια δίοδο επικοινωνίας με τον αναγνώστη.

Αλλες φορές δεν είναι διαθέσιμος, άλλες πάλι είναι επιφυλακτικός, ίσως κι αρνητικός να συναντήσει τον ποιητικό (θα 'λεγα και ποιοτικό) λόγο.

Πολλές απόψεις διατυπώθηκαν, οι οποίες προσπάθησαν να φωτίσουν τις αιτίες αυτής της απαξίωσης. Ισως να φταίει η εποχή μας που καθηλώνει τους ανθρώπους στην τηλεοπτική αισθητική και πριμοδοτεί τη γρήγορη και αποσπασματική της πληροφόρηση. Ισως και η καθεστωτική κριτική που αποσιωπεί τους καλούς ποιητές. Ισως και οι ίδιοι οι δημιουργοί να ευθύνονται, γιατί, όπως έγραψε ο Κ. Γεωργουσόπουλος, στην εφημερίδα «Τα Νέα», «ο ποιητής έπαψε να νιώθει στο έργο του πολίτης, ιδιωτεύει και ομφαλοσκοπεί». Ισως και οι ίδιοι οι αναγνώστες να είναι όμηροι μιας μαζικής κουλτούρας, που απαξιώνει την ποιητική ζωή κι έκφραση. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε καταδικασμένοι στους γρήγορους ρυθμούς μιας ζωής, που δυσκολεύεται να παρακολουθήσει τον αργό χρόνο της ποίησης. (Το ίδιο όμως δεν συμβαίνει και με τον καλό κινηματογράφο, την καλή μουσική και το καλό θέατρο;)

Κάποτε το βιβλίο ήταν αξία και όχι εμπόρευμα. Κάποτε είχε ποιότητα η ανάγνωση. Κάποτε οι βόλτες στα βιβλιοπωλεία είχαν έναν παλιομοδίτικο ρομαντισμό, των Σαββατοκύριακων και των αργιών, με τα καλά μας ρούχα, σαν να πηγαίναμε σ' εκκλησία ή στο πρώτο μας ραντεβού. Κάποτε μπαίναμε στα βιβλιοπωλεία και απολαμβάναμε εκείνη την αρχετυπική μοσχοβολιά που έβγαζαν τα βιβλία όταν τα ξεφυλλίζαμε. «Τρεμούλα σαν να είσαι στα πρόθυρα σεξουαλικής αδημονίας» (Οδ. Ελύτης). Αναζητώντας κάποτε μ' ένα ερωτικό πάθος εκείνο το βιβλίο που θα έφτιαχνε τη διάθεση για ζωή ή έστω τον άλλο τρόπο για να βλέπουμε τη ζωή.

Κάποτε είχε μια παράξενη μαγεία η βόλτα στα βιβλιοπωλεία. Συναντούσες ανθρώπους που είχαν την ευγενική διάθεση να σου προτείνουν ένα καλό βιβλίο, έβλεπες στα πρόσωπά τους εκείνο το αμυδρό χαμόγελο της ευτυχίας, το δέος και το θάμβος του αγγίγματος μιας υψηλής δημιουργίας. Ασε που κάποτε με μια απλή κίνηση να κατεβάσεις από το ψηλότερο ράφι ένα βιβλίο σε σημάδευε κάποιο άλλο, εκείνο δηλαδή που σε επέλεγε για να το διαβάσεις και ν' αλλάξεις την ποιότητα της ζωής σου (έτσι έγινε και ανακάλυψα την «Πάτμο» του Χέλντερλιν).

Κάποτε... γιατί σήμερα με την υπερπληθώρα των βιβλίων που στοχεύουν και στην εμπορική επιτυχία δυσκολεύεται ο φίλος κυρίως της ποίησης να πιάσει την άκρη του νήματος, που θα τον οδηγήσει στο σημείο όπου βρίσκονται τα βιβλία της. Συνήθως παραμελημένη στην άκρη του βιβλιοπωλείου, εγκαταλελειμμένη στον εφησυχασμό των ημερών μας και στη σιωπή. Και πρέπει, όπως λένε, να «βολέψουν» τ' άλλα βιβλία που πουλιούνται. Ακριβώς να τα «βολέψουνε», γιατί η Ποίηση δεν χρειάζεται κανενός είδους βόλεμα. Μάλλον εκείνοι θα 'πρεπε να βολέψουν τις υπάρξεις τους σε κάποιο άλλο ράφι. Η Ποίηση έχει τον δικό της τόπο, τη ζωντάνια και την ενάργεια της γλώσσας μας, από τον Ομηρο και τη Σαπφώ ώς τον Οδυσσέα Ελύτη και τη Κική Δημουλά. Με την αξία της, τη χαρμολύπη και την αναγέννηση που προσφέρει στους μεταμελημένους, μ' έναν στίχο που χάθηκε στη σκόνη και βρέθηκε για να γίνει η προσευχή των απογοητευμένων.

Κάποια στιγμή η Ποίηση θα βρει τον δρόμο της για το ευρύ κοινό, που επιθυμεί την επανασύνδεσή του με το όραμα και τον προσωπικό του μύθο, γιατί «όπου η Ποίηση εκεί και ο Θεός» (Οδ. Ελύτης). Κάποια στιγμή θα πηγαίνουμε στα βιβλιοπωλεία και θα βρίσκουμε σε άμεση διάθεση τα βιβλία που διεκδικούν τον ζωτικό χώρο, τον χρόνο και το φως από τα τόσα άλλα αποκαΐδια που στις προθήκες των βιβλιοπωλείων διαφημίζουν την κακόγουστη αισθητική, τη μωρολογία και την ισοπέδωσή τους. Τουλάχιστον ομολογούν ότι δεν θα τους διαβάζουν οι επόμενες γενιές. Το καλό βιβλίο αντέχει στον χρόνο. Κάτι είναι κι αυτό.

Ομως πιο σημαντικό είναι να ξαναγίνουν τα βιβλιοπωλεία από σουπερμάρκετ ναοί του πολιτισμού και της τέχνης, να ρίξουν το φως της αγάπης και της εκτίμησής τους στο ποιητικό (ποιοτικό) βιβλίο. Για να μη χρειαστεί ποτέ να χάσουμε τον αληθινό στίχο, το εξαιρετικό ποίημα, τον σημαντικό ποιητή. Κι αν όλα έγιναν για να βρούμε στο βάθρο της την Ποιητική Τέχνη, κάτι έμεινε και για κάτι άλλο εξίσου σημαντικό. Ας κάνουμε και τη βόλτα μας στα βιβλιοπωλεία μια περιπέτεια ανακάλυψης, ποιητική πράξη, μια βόλτα ερωτικής μυθοποίησης.

Γεια σας. Την επόμενη εβδομάδα ραντεβού κάτω από το ράφι με τους Ελληνες ποιητές. Για να ξαναβρεί η ιστορία το γιώτα της και μήπως ξαναγίνουν οι έρωτές μας απελπισμένα πιο δυνατοί.

Ιωάννης Βογιατζής,
Γυμνασιάρχης και συγγραφέας στη Σκύρο