Η παραζαλισμένη ελληνική Αριστερά

Καλφέλης Γρηγόρης  

Η αριστερά δεν μπορεί να υποθάλπει την εμπορευματοποίηση των αγίων λειψάνων

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Το Βήμα, 17.5.15

Μπορεί να πιστεύει κανείς στο θαυματουργό άγγιγμα των λειψάνων της Αγίας Βαρβάρας; Η απάντηση είναι σύνθετη . Τι εννοώ;
Ζούμε στην εποχή της ανεκτικότητας και ο καθένας πρέπει να σέβεται το θρησκευτικό συναίσθημα του άλλου. Εξάλλου, όπως έλεγε και ο Κάντ, η πίστη σε ένα θεό ή στα θαύματα των αγίων είναι μεγέθη τα οποία κινούνται στο χώρο της μεταφυσικής .
Αρκεί, δηλαδή, να «μπει κανείς στο πνεύμα της  πίστης»,  οπότε τότε όλα αλλάζουν. Και εδώ θα ήταν ίσως απαραίτητο να αναφέρω το  γλαφυρό περιστατικό που εξιστορεί ο Umberto Eco για έναν επαναστάτη του Μάη του 1968 , ο οποίος έγινε τελικά βιβλιοθηκάριος στο Άγιο Όρος.
Μια μέρα ο Eco τον ρώτησε για την ορθόδοξη λειτουργία. « Είσαστε διανοούμενος» του είπε και «ξέρετε πολύ καλά ότι οι εικόνες τις οποίες ασπάζεστε στην πρωινή λειτουργία δεν είναι πραγματικά τα άγια λείψανα».  Τότε ο μορφωμένος μοναχός του απάντησε ότι αυτό δεν ήταν το πρόβλημα : « Αν τις ασπάζεσαι με ευλάβεια , τότε νοιώθεις πραγματικά το άρωμα» .
Δηλαδή, δεν προσπάθησε να αποδείξει ότι οι εικόνες ήταν αυθεντικές ! Είπε μόνο ότι αν έμπαινε κανείς στο «πνεύμα της πίστης», τότε θα ένοιωθε ότι οι εικόνες ήταν αληθινές  («Eco,  Delumeau, Gould, Συνομιλίες για το τέλος του χρόνου»)**.
Η παραπάνω προσέγγιση μπορεί ίσως να ερμηνεύσει βάσιμα και τον λόγο εκείνο ένεκα του οποίου πολλοί φτωχοί και άνεργοι άνθρωποι προσήλθαν σωρηδόν στο ναό για να προσκυνήσουν το σκήνωμα της Αγίας Βαρβάρας.
Με άλλα λόγια ένοιωθαν ένα βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα (ειδικά σήμερα , όπου τα πάντα καταρρέουν στην ελληνική κοινωνία και  όλοι νοιώθουν την αναγκαιότητα να ξαναμπούν σε ένα «κόσμο αξιακής βεβαιότητας»).
Όμως υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα σε αυτό μέγεθος και την απαράδεκτη εμπορευματοποίηση των αγίων λειψάνων , τα οποία γίνονται δεκτά  με τιμές Αρχηγού κράτους  και μεταφέρονται και σε νοσοκομεία για να αποτελέσουν  την εστία ενός βιομηχανοποιημένου θεάματος (κατά το πρότυπο της πολιτισμικής λογικής του ύστερου καπιταλισμού).
 Και μάλιστα υπό τις ευλογίες της (αριστερής;) κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ , αφού εκπρόσωπός της  παρέστη επίσημα κατά τη διάρκεια της τελετής του προσκυνήματος στο επίμαχο νοσοκομείο στο οποίο μεταφέρθηκε το σκήνωμα.
Και το εκρηκτικό ερώτημα είναι το εξής : Είναι δυνατό μια αριστερή κυβέρνηση να υποθάλπει δημοσίως τη βιομηχανοποιημένη μαζική λατρεία κάποιων θρησκευτικών λειψάνων;
Και είναι συμβατό κάτι τέτοιο με τη δομή μιας  δυτικής δημοκρατίας στην οποία υπάρχει μια κοσμοθεωρητική ουδετερότητα του κράτους απέναντι στην θρησκεία;
Και στα γεωγραφικά πλάτη της οποίας – όπως μας λέει ο Habermas-  είναι σχεδόν αδιανόητο ένας πρόεδρος να αρχίζει τις καθημερινές του δραστηριότητες με δημόσια προσευχή;  («Χάμπερμας , Η διάσπαση της Δύσης»)
Το συμπέρασμα; Η ανορθόδοξη εμπορευματοποίηση των λειψάνων μιας Αγίας δεν μπορεί να διενεργείται υπό την αιγίδα ενός δυτικού κράτους . Εξάλλου τέτοιες αδικαιολόγητες πρακτικές εμπορευματοποίησης  ακυρώνουν βάναυσα την υψηλή πνευματικότητα της θρησκείας , που ταυτίζεται με τη διαρκή αναζήτηση και τη δοκιμασία !
 
* Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ.
 __________________________________________________
** Τέσσερα σημαντικά θέματα διαπερνούν σαν κόκκινο νήμα τις συνομιλίες που περιλαμβάνονται σ’ αυτό το βιβλίο. Το 2000, η σημασία του και τα προβλήματα ημερολογίου που συνδέονται με αυτή τη χρονολογία. Η έννοια της «συντέλειας του αιώνος» με τη διπλή σημασία της, θρησκευτική και κοσμική. Το πρόβλημα του χρόνου στη φιλοσοφική και επιστημονική διάστασή του. Τέλος, η ίδια η εποχή μας, η ιδιαιτερότητά της, το τι διακυβεύεται, οι απειλές και οι υποσχέσεις της. (...) Ο Ουμπέρτο Έκο, ο Ζαν - Κλοντ Καριέρ, ο Ζαν Ντελιμό και ο Στεφέν Τζέι Γκουλντ συμφωνούν τελικά γύρω από μερικές θεμελιακές λέξεις: ελευθερία, διαύγεια, λογική, υπευθυνότητα, χιούμορ.