Ασθενικός βασιλιάς, λοξός αξιωματικός, φρενιασμένη βασίλισσα, πύργος ευθύς, πολυμήχανος στρατιώτης

Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

(1863- 1933)

 Το πιόνι

Πολλάκις βλέποντας να παίζουν σκάκι
ακολουθεί το μάτι μου ένα Πιόνι
οπού σιγά, σιγά τον δρόμο βρίσκει
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.
Με τέτοια προθυμία πάει στην άκρη
οπού θαρρείς πως βέβαια εδώ θ’ αρχίσουν
η απολαύσεις του κ’ η αμοιβές του.
Πολλαίς στον δρόμο κακουχίαις βρίσκει.
Λόγχαις λοξά το ρίχνουν πεζοδρόμοι·
τα κάστρα το χτυπούν με ταις πλατειαίς των
γραμμαίς· μέσα στα δυο τετράγωνά των
γρήγοροι καβαλλάρηδες γυρεύουν
με δόλο να το κάμουν να σκαλώση·
κ’ εδώ κ’ εκεί με γωνιακή φοβέρα
μπαίνει στον δρόμο του κανένα πιόνι
απ’ το στρατόπεδο του εχθρού σταλμένο.
Αλλά γλυτώνει απ’ τους κινδύνους όλους
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.
Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει,
στην φοβερή γραμμή την τελευταία·
τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!
Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνη
κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.
Για την βασίλισσα, που θα μας σώση,
για να την αναστήση από τον τάφο
ήλθε να πέση στου σκακιού τον άδη.
 
(Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923, Ίκαρος 1993)

 *****************

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

(1925-2005)

Τὸ σκάκι

Ἔλα νὰ παίξουμε...
Θὰ σοῦ χαρίσω τὴ βασίλισσά μου
Ἦταν γιὰ μένα μιὰ φορὰ ἡ ἀγαπημένη
Τώρα δὲν ἔχω πιὰ ἀγαπημένη
Θὰ σοῦ χαρίσω τοὺς πύργους μου
Τώρα πιὰ δὲν πυροβολῶ τοὺς φίλους μου
Ἔχουν πεθάνει ἀπὸ καιρὸ
πρὶν ἀπὸ μένα
Ὅλα, ὅλα καὶ τ᾿ ἄλογά μου θὰ στὰ δώσω
Ὅλα, ὅλα καὶ τ᾿ ἄλογά μου θὰ στὰ δώσω
Μονάχα ἐτοῦτο τὸν τρελό μου θὰ κρατήσω
ποὺ ξέρει μόνο σ᾿ ἕνα χρῶμα νὰ πηγαίνει
δρασκελώντας τὴν μίαν ἄκρη ὡς τὴν ἄλλη
γελώντας μπρὸς στὶς τόσες πανοπλίες σου
μπαίνοντας μέσα στὶς γραμμές σου ξαφνικὰ
ἀναστατώνοντας τὶς στέρεες παρατάξεις
Ἔλα νὰ παίξουμε...
Ὁ βασιλιὰς αὐτὸς δὲν ἤτανε ποτὲ δικός μου
Κι ὕστερα τόσους στρατιῶτες τί τοὺς θέλω!
Τραβᾶνε μπρὸς σκυφτοὶ δίχως κἂν ὄνειρα
Ὅλα, ὅλα, καὶ τ᾿ ἄλογά μου θὰ στὰ δώσω
Ὅλα, ὅλα, καὶ τ᾿ ἄλογά μου θὰ στὰ δώσω
Μονάχα ἐτοῦτο τὸν τρελό μου θὰ κρατήσω
ποὺ ξέρει μόνο σ᾿ ἕνα χρῶμα νὰ πηγαίνει
δρασκελώντας τὴν μίαν ἄκρη ὡς τὴν ἄλλη
γελώντας μπρὸς στὶς τόσες πανοπλίες σου
μπαίνοντας μέσα στὶς γραμμές σου ξαφνικὰ
ἀναστατώνοντας τὶς στέρεες παρατάξεις
Ἔλα νὰ παίξουμε...
Κι αὐτὴ δὲν ἔχει τέλος ἡ παρτίδα...
***************
 
ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ
(1899-1986)

Το Σκάκι

Ασθενικός βασιλιάς, λοξός αξιωματικός, φρενιασμένη
βασίλισσα, πύργος ευθύς, πολυμήχανος στρατιώτης
απάνω στην ασπρόμαυρη πορεία
ψάχνει ο ένας τον άλλο και συγκρούονται σ’ επίμονη μάχη.
Δεν ξέρουν πως το σίγουρο χέρι
του παίχτη τους ρυθμίζει τη μοίρα,
δεν ξέρουν πως μια τρομαχτική νομοτέλεια
ελέγχει τις αποφάσεις και τη διαδρομή τους.
Αλλά κι ο ίδιος ο παίχτης είναι αιχμάλωτος
(η έκφραση είναι του Ομάρ) μιας άλλης σκακιέρας
με μαύρες νύχτες και άσπρες μέρες.
Ο Θεός κινάει τον παίχτη κι ο παίχτης τα πιόνια.
Μα άραγε ποιος Θεός, πίσω από το Θεό, κινάει το νήμα
της σκόνης και του χρόνου, του ονείρου και της αγωνίας;

******************

ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ*
(1903-2002)

Τ᾿ άλογο του σκακιού

Προσεκτικὸ κι ασάλευτο, βουβὸ κι αφαιρεμένο,
στο μαύρο ή τ᾿ άσπρο, υπάκουο, πηδάει καὶ περιμένει.
Στο μαύρο ή τ᾿ άσπρο, ασάλευτο, βαθιὰ συλλογισμένο,
το σκυθρωπό κι αμίλητο παιχνίδι λογαριάζει.

Μια κίνηση, άλλη κίνηση, μια σκέψη, κι άλλη σκέψη.
Τριγύρω οι ξύλινοί του εχθροὶ κι οι επίβουλοι σκοποί τους.
Τι να σκεφτεί, να σοφιστεί και τι να λογαριάσει;
Μες τα στενὰ τετράγωνα εσώθηκεν η σκέψη
κι έγινε πια μονότονη και γνώριμη η ζωή του.

Μια κίνηση, άλλη κίνηση, μια σκέψη, η ίδια σκέψη!
Το σιωπηλὸ παιχνίδι του μετρά καὶ λογαριάζει,
μα όμως τὸ ξέρει πως γραφτὸ σ᾿ όλη είναι τη ζωή του,
να ορμά μέσα στους ξύλινους εχθρούς του και να πέφτει,
στο μαύρο ή στ᾿ άσπρο, ηρωικά, κοντὰ στο βασιλιά του.

*ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

Διαπρεπής νομικός και ακαδημαϊκὸς.
Διετέλεσε καθηγητὴς πανεπιστημίου,
δικαστικός, Πρόεδρος του ΣτΕ. και πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (1974-75).
Ως συγγραφέας μας άφησε αξιόλογα κείμενα παιδικής λογοτεχνίας.

**************
 
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΛΑΣ
 (1907-1988

Σκάκι

Ένας κόσμος-ένας κόσμος τετράγωνος ο κόσμος μου.
Στις απλοποιημένες του διαστάσεις χαρακώνονται οι ορίζοντες των
ημερών, της ισονυκτίας η αντιθετική επιφάνεια.
Όλα τα εγκλήματα της ζωής-πανουργίες φόνοι-ξαναζούν απάνου
στο σιντέφι και στον όνυχα όπου επίπονα γλιστρούν άκαρδου
νου τα φιλντισένια σύμβολα τα είδωλα από κοράλλι.
Ο δρόμος τους, οι επικίνδυνοι σταθμοί των, οι απογοητεύσεις και
τα λάφυρα-χαρές γι αυτό που ήτανε καρδιά.
Τώρα με του χεριού τη σπάνια κίνηση να περιπλέξει το ξερό
παιχνίδι.
Το αίμα που κυλάει, οι βιασμοί, ό,τι κρυφό έχει η ψυχή, δε διακρίνεται
στις αυστηρές του μεταβολές.
Όσοι όμως ξέρουν τους κανονισμούς, στο κάτοπτρο βλέπουν τις
φρικτές εικόνες που δύο παίκτες κλείσανε σʼ εβένινο πλαίσιο
και προσπαθούν με λιτές κούκλες να σκεπάσουν.  
(Οδός Νικήτα Ράντου, Ίκαρος, 1977)
**************************************
 

Σκάκι και λογοτεχνία

Γιάννης Αντωνιάδης

Ιανός, 2013
152 σελ.
ISBN 978-960-6882-78-4, [Κυκλοφορεί - Εκκρεμής εγγραφή]
Τιμή € 10,00  Το βιβλίο είναι μια περιδιάβαση στις σκακιστικές αναφορές που υπάρχουν στα λογοτεχνικά έργα ελληνικά και ξένα. Από τα ιπποτικά μυθιστορήματα του Μεσαίωνα και τον Δον Κιχώτη μέχρι τη λογοτεχνία του 20ου αιώνα και από την Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής μέχρι την πρόσφατη ελληνική λογοτεχνική παραγωγή, το βιβλίο ανθολογεί σκακιστικές αναφορές σε μυθιστορήματα, ποιήματα, θεατρικά έργα.
Το βιβλίο είναι τμήμα διπλωματικής εργασίας που υποστηρίχθηκε στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.


Ο Αντωνιάδης Γιάννης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1987 και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στον Τομέα Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης. Εργάζεται ως δικηγόρος. Το 2012 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό τμήμα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Από το 2008 εκλέγεται στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδία