Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ

 

HHhH - Himmlers Hirn heisst Heydrich (Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ)

Συγγραφέας: ΜΠΙΝΕ, ΛΟΡΕΝ
Έτος έκδοσης: 2015
ISBN: 978-960-04-4576-3
ΣΕΛ.: 384
Σχήμα: 14 Χ 20,6
Τίτλος πρωτοτύπου: HHhH
Γλώσσα πρωτοτύπου: Γαλλικά
Μετάφραση: ΞΕΝΑΡΙΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ
Βάρος: 416.00 γραμ.
Μαλακό εξώφυλλο
Βραβείο: ΒΡΑΒΕΙΟ GONCOURT ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 2010

14.83€

ΒΡΑΒΕΙΟ GONCOURT ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 2010

1942. Κατεχόμενη Τσεχοσλοβακία.

Δύο Τσεχοσλοβάκοι παρτιζάνοι σταλμένοι από το Λονδίνο πέφτουν με αλεξίπτωτο κοντά στην Πράγα. Αποστολή τους να δολοφονήσουν τον πιο επικίνδυνο άντρα του Γ’ Ράιχ: τον Ράινχαρντ Χάιντριχ, «το ξανθό κτήνος», τον «δήμιο της Πράγας», τον αρχηγό των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, το δεξί χέρι του Χάινριχ Χίμλερ. Πρόκειται για την Επιχείρηση Ανθρωποειδές, μία από τις πιο τολμηρές και ηρωικές απόπειρες του Β’ Παγκόσμιου πολέμου.

Περιγράφοντας με καθηλωτικό τρόπο την απόπειρα δολοφονίας του Χάιντριχ, το HHhH συνθέτει μια πανοραμική εικόνα του Γ’ Ράιχ και της περιόδου του Β’ Παγκόσμιου πολέμου. Μια συναρπαστική ιστορία απροσμέτρητου ηρωισμού και συντροφικότητας, προδοσίας και εκδίκησης.

«Μια λογοτεχνική εποποιία… Ένα μυθιστόρημα που μας γνωρίζει καλύτερα την Ιστορία».The New York Times Book Review

«Το HHhH με ενθουσίασε. Η γραφή του Binet συνδυάζει τα πάντα: Μια ουδέτερη, δημοσιογραφική και ειλικρινής αφήγηση με την ενστικτώδη γραφή ενός λογοτέχνη που ξέρει να επινοεί ιστορίες. Είναι ένα από τα καλύτερα ιστορικά μυθιστορήματα που έχουν πέσει στα χέρια μου».Μπρετ Ίστον Έλις

---

ΚΡΙΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Ο Binet με σαγήνευσε με την ευθύτητα της γραφής του, με τις ανασφάλειες του που τον κατέκλυσαν κατά τη συγγραφή, με τις μυθοπλαστικές επεμβάσεις του και με τις ειλικρινείς εξομολογήσεις του, ενώ ταυτόχρονα με καθήλωσε, με τα ιστορικά ντοκουμέντα που συνδέονται με την τραγική αυτή περίοδο της ιστορίας και που διαβάζοντας με άφησαν ανίκανη να τιθασεύσω την ορμή των συναισθημάτων μου…Καλλιόπη Κρητικού, Λογοτεχνικά Σοκάκια, 25/10/15

[...] ο αναγνώστης δεν γίνεται μόνο παρατηρητής αυτού του «ιστορικού θρίλερ» που έλαβε χώρα στην κατεχόμενη Πράγα του 1942, αλλά και μάρτυρας της συγγραφικής πορείας του βιβλίου, του φόβου και των αμφιβολιών του συγγραφέα που καταπιάνεται με το θέμα. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι και το μεγαλύτερο επίτευγμα του Binet, ο οποίος καταφέρνει να εντυπωσιάσει και με τον αριστοτεχνικό τρόπο με τον οποίο δομεί την πορεία προς την τελική πράξη: οι παράλληλες διαδρομές του Χάιντριχ και των καταδρομέων τελικά θα συναντηθούν σε μια στροφή στην Πράγα και θα οδηγήσουν σε μια εκπληκτικής αγωνίας περιγραφή του τέλους.Αφροδίτη Δημοπούλου, Diavasame, 16/10/15

Ο Laurent Binet, όμως, έχει το χάρισμα της γραφής, καθώς και -παρά τις αμφιβολίες του- της ορθής μυθιστορικής προσέγγισης ενός ιστορικού γεγονότος. Και, χάρη στη φρέσκια πένα του, την ενδελεχή του έρευνα, το χιούμορ του, τα ενδιαφέροντα στοιχεία διεπιστημονικότητας και το τέχνασμα που θυμίζει αράδες ημερολογίου, δικαίως κέρδισε το αναγνωστικό κοινό, και, δικαίως, έδρεψε δάφνες.Βίκυ Βασιλάτου, Frear, 06/10/15

Ο Binet γνωρίζει πως οι πολλές πληροφορίες πάνω σε ένα Ιστορικό γεγονός ανασύρουν περισσότερες ελεύθερες παραμέτρους με αποτέλεσμα να προκαλούν περισσότερη σύγχυση και να περιορίζουν αντί να επεκτείνουν την περιγραφή και το συναίσθημα. Και ακριβώς εδώ είναι η συντριβή στην συγκεκριμένη ανάπτυξη της Ιστορίας: δεν έρχεται στους ίδιους τους ήρωες των οποίων καλώς ή κακώς η πορεία ήταν απ΄την αρχή προδιαγεγραμμένη πίσω απ΄το ιστορικό τους πλαίσιο, αλλά έρχεται στον συγγραφέα ο οποίος είναι αναγκάσμένος να παραδεχτεί την αδυναμία του και την ατέλεια του δημιουργήματός του και ηττημένος να αποχωρήσει.
Η ατέλεια όμως της προσπάθειάς του είναι στο τέλος επιτυχία του ίδιου του βιβλίου και πραγματικά μονάχα να το χειροκροτήσω μπορώ γι’ αυτήν την ανάπτυξη. Η τοποθέτησή του στα ράφια πλάι στην ταμπέλα ‘Ιστορικό Μυθιστόρημα’ είναι μάλλον άκρως ειρωνική. Είμαι σίγουρος ο ίδιος ο Binet θα πρέπει να γελάει μ’ αυτό…Βασίλειος Δρόλιας, Ιστολόγιο ficciones, 28/09/15

Είναι μια συναρπαστική ιστορία, εξαιρετική αφορμή για μυθιστόρημα, αλλά η πρωτοτυπία του βιβλίου είναι ότι ο συγγραφέας δεν αρκείται στην εξιστόρησή της. Βάζει και τον εαυτό του στο κείμενο, μιλάει για την ιστορία της ίδιας της συγγραφής του, για τα μέρη που είδε, την Πράγα που επισκέφτηκε γράφοντας το βιβλίο. Κάνει ένα βήμα πίσω από την ιστορία και έτσι το αντικείμενο παύει να είναι η ιστορία, μόνο. Bookworm, 29/07/15

Διαβάζοντας το εξαιρετικό μυθιστόρημα του Laurent Binet (που δίκαια τιμήθηκε με το Goncourt πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα στη Γαλλία το 2010 - το βιβλίο κυκλοφορεί τώρα και στην Ελλάδα από τον "Κέδρο", σε μια υποδειγματική μετάφραση του Γιώργου Ξενάριου), δεν σε μαγεύει μόνο το θέμα: μια από τις κορυφαίες πράξεις αντίστασης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η επιχείρηση εκτέλεσης από δυο Τσεχοσλοβάκους καταδρομείς του ανθρωπόμορφου κτήνους που άκουγε στο όνομα Ράινχαρτ Χάιντριχ, διαβόητου ηγέτη των υπηρεσιών ασφαλείας των SS και κυβερνήτη του προτεκτοράτου Βοημίας- Μοραβίας όπως ονομάστηκε από τους Ναζί η κατεχόμενη Τσεχία. Σε καθηλώνει η εξαιρετική αφηγηματική τεχνική που ανανεώνει ιδανικά το φθαρμένο είδος του ιστορικού μυθιστορήματος. Η συναρπαστική εξέλιξη αποτυπώνει ανάγλυφα τον ηρωισμό αλλά και την ποταπότητα, την ομορφιά αλλά και την κτηνωδία. Η αντίστιξη κάποιες φορές γίνεται αβάσταχτη. Θα σταθώ μόνο σε μία: σε αυτή που απεικονίζει την αθλιότητα του περίφημου ποιητή Σαιν Τζον Περς που σαν γενικός γραμματέας του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών έπαιξε κεντρικό ρόλο στις επονείδιστες συμφωνίες του Μονάχου με τις οποίες εγκαταλείφθηκε από τη Δύση στα χέρια των Ναζί η Τσεχοσλοβακία. Ναι, ξέρω, οι ποιητές δεν πρέπει να κρίνονται από τη ζωή τους. Εδώ όμως δεν πρόκειται για ιδιωτική ζωή αλλά για δημόσιο βίο. Και ο κυνισμός, η αλαζονεία του διπλωμάτη- ποιητή εκείνες τις μέρες σοκάρει και επαναθέτει το ερώτημα για το νόημα των λέξεων. Και γι' αυτό, στη δική μου συνείδηση τουλάχιστον, ποιητές δεν είναι οι Σαιν Τζον Περς αλλά μορφές σαν εκείνα τα δυο νέα παιδιά που έπεσαν μαχόμενα στην Πράγα το 1942 και άκουγαν στα ονόματα Γκάμπτσικ και Κούμπις.Κώστας Χατζηαντωνίου (ιστορικός-συγγραφέας), 27/07/15

Μεσοπόλεμος, αλεξιπτωτιστές, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος… Ορισμένα από τα «σημεία-κλειδιά» που κέντρισαν το ενδιαφέρον μου και με έκαναν να ανοίξω ορεξάτος το “HHhH”, το νέο βιβλίο του Laurent Binet. Μερικές ημέρες μετά κι αφού τοποθέτησα μια για πάντα (;) το βιβλίο στο ράφι της βιβλιοθήκης, η επιλογή του ιδιαίτερου αυτού έργου με είχε δικαιώσει πλήρως.Ντίνος Ρητινιώτης, Provocateur, 23/07/15

Το Himmlers Hirn heist Heydrich είναι ένα συνταρακτικό βιβλίο. Συνταράσσει τον αναγνώστη, και συντάραξε εμφανώς και επί μακρόν τον συγγραφέα του: τόσο, που να μην το εγκαταλείπει ακόμη και όταν, και όσο, το διαβάζουμε εμείς. Ο Λοράν Μπινέ είναι ο αφηγητής, ο μυθιστοριογράφος, ο ιστορικός, αλλά και ο αναγνώστης, ο επιμελητής, ο κριτικός του βιβλίου του, αυτού του πολύ προσωπικού πρότζεκτ που ανέλαβε και που στη διάρκεια όσων χρόνων χρειάστηκε να ερευνήσει, να τεκμηριώσει, να ταξιδέψει, να δει, να ψάξει, να αναρωτηθεί και να γράψει (και να σβήσει) τον ρούφηξε μέσα του, ίσως-ίσως και να τον επινόησε κιόλας.Κυριάκος Αθανασιάδης, Some Bookks, 22/07/15

Το «HHhH» διαβάζεται ως περιπέτεια, ως βιογραφία, ως εισαγωγή στον Β’ Παγκόσμιο, ως μάθημα συγγραφής, ως υψηλή λογοτεχνία.Σταύρος Στριλιγκάς, Popaganda, 21/07/15

Ο κύριος Γκρι τα ξαναθυμήθηκε όλα αυτά καταβροχθίζοντας το συναρπαστικό μυθιστορηματικό χρονικό της δολοφονίας του Χάιντριχ, «HHhH» από τον Λοράν Μπινέ (μτφρ. Γ. Ξενάριος), ακούγοντας την Ημιτελή του Σούμπερτ με τον Καρλ Μπεμ να διευθύνει τη Φιλαρμονική της Βιέννης. «Ετσι για σπάσιμο», είπε. "Για να ξεπλύνω τον Σούμπερτ απ’ το απόλυτο κτήνος που οι αναγνώστες βλέπουν ακριβώς από κάτω".Ηλίας Μαγκλίνης, Η Καθημερινή, 19/07/15

Προσωπικό ημερολόγιο, βιογραφία του Χάιντριχ, ιστορία του ναζισμού, αφήγηση για τους μηχανισμούς της αντίστασης, το έργο του Μπινέ αποβαίνει τόσο πρωτότυπο όσο και πολυπρισματικό: ο αναγνώστης μπορεί να βρει σε αυτό από νυχτερινές συζητήσεις με φίλους πάνω σε συγκεκριμένα κεφάλαια ως τεκμηριωμένα περιστατικά συνδεδεμένα με την απανθρωπιά του «ξανθού κτήνους» (όπως ήταν το πιο διαδεδομένο παρωνύμιο του Χάιντριχ) και το πορτρέτο των εκτελεστών του, Γιαν Κούμπις και Γιόζεφ Γκάμπτσικ, από εκθέσεις του αγγλικού στρατού.Μάρκος Καρασαρίνης, BHΜΑgazino, 12/07/15

Ο Μπινέτ, προφανώς και δεν είναι ιστορικός – δεν υπάρχει αμφιβολία πως ούτε και ο ίδιος επιθυμεί να εμφανιστεί ως τέτοιος. Εμφανίζει, όμως, πολύ καλά πρώτα δείγματα άριστης λογοτεχνικής δυναμικής. Οι εικόνες από τα αντίποινα των ναζί μετά το θάνατο του Χάινριχ και ιδιαιτέρως η σφαγή στο Λίντιτσε είναι μια έξοχη εκδοχή ρυθμού, αφήγησης και οικονομίας. Η, δε, μάχη που έδωσαν οι Γκάμπτσικ, Κούμπικ και λοιποί αντιστασιακοί με τους γερμανούς (αφού πρώτα είχαν προδοθεί από έναν «δικό» τους), έχει την ένταση και το σφρίγος ενός θρίλερ που κόβει την ανάσα.Διονύσης Μαρίνος, Fractal, 09/07/15

Ο Laurent Binet διηγείται την ιστορία με αφοπλιστικά απλό και μοντέρνο τρόπο. Παραθέτει τα γεγονότα, χτίζει λογοτεχνικές γέφυρες εκεί που τα ντοκουμέντα απουσιάζουν, επιστρέφει στα γραφόμενά του για να τα ελέγξει και να τα σχολιάσει.
Newpost, 01/07/15

 

******************************************

HHhH, μεταμοντέρνο ντοκουμέντο

ο αναγνώστης στις 7 Νοεμβρίου, 2015

Της Έλενας Χατζηγιωργάκη.
Το υποβλητικά αινιγματικό ακρωνύμιο “HHhH” παραπέμπει στον τίτλο: «Himmler’s Hirn Heisst Heydrich» (γερμανιστί «Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ»). Πρόκειται για μια ιστορική αφήγηση αφιερωμένη εν πολλοίς σε έναν απ’τους πρωτεργάτες του Ολοκαυτώματος: τον Ράινχαρντ Τρίσταν Όιγκεν Χάιντριχ (Reinhard Tristan Eugen Heydrich). Ο Λορέν Μπινέ* (Laurent Binet) στην πρώτη του συγγραφική απόπειρα, έπειτα από πολυτετείς έρευνες, καταγράφει τα ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με τον Χάιντριχ, από τη γέννησή του μέχρι την απόπειρα δολοφονίας του στην Πράγα, από τους Γιαν Κούμπις (Jan Kubiš) και Γιόζεφ Γκάμπτσικ (Jozef Gabčík), γνωστή στην ιστορία με το κωδικό όνομα «Επιχείρηση Ανθρωποειδές».
Ο Χάιντριχ γεννήθηκε στο Χάλλε (κοντά στη Λειψία) το 1904. Γιος του συνθέτη και τραγουδιστή της όπερας Richard Bruno Heydrich, μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον υψηλής μουσικής παιδείας όπως άλλωστε φανερώνει το πλήρες όνομά του (Reinhard από την όπερα που συνέθεσε ο πατέρας του με τίτλο «Amen» και Tristan από τη γνωστή όπερα του Βάγκνερ, «Τριστάνος και Ιζόλδη») και το ότι από μικρός έπαιζε και λάτρευε το βιολί. Κατάξανθος, καλός μαθητής, επιμελής, ταλαντούχος αθλητής, έχει όμως μια πολύ τσιριχτή φωνή και στο σχολείο αποκτά το παρατσούκλι «κατσίκι». Τον χλεύαζαν επίσης για τη φημολογούμενη εβραϊκή καταγωγή του. Μαθαίνει από μικρός τη μνησικακία. Μεγαλώνοντας, γίνεται μέλος αντισημιτικής οργάνωσης για να αποκρούσει αυτές τις φήμες.
Το 1922 κατατάσσεται στο Γερμανικό Ναυτικό (Reichsmarine), όμως η λατρεία του για τις γυναίκες (σύχναζε σε οίκους ανοχής) και η διάλυση του αρραβώνα του με την γνωστή αντισημίτρια Λίνα Φον Όστεν (Lina von Osten) οδηγεί τελικά τον Χάιντριχ στο στρατοδικείο όπου εκεί αποφασίζεται η ατιμωτική εκδίωξή του την 30^η Απριλίου 1931. Τότε, στο απόγειο της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη Γερμανία, ο νεαρός αξιωματικός βρίσκεται άνεργος και απελπισμένος, ανάμεσα σε πέντε εκατομμύρια ανέργους της χώρας. Αποφασίζει τότε να προσχωρήσει στο Ναζιστικό κόμμα και εντάσσεται στα SS (Schutz Staffel). Ο αρχηγός των SS, Χάινριχ Χίμλερ, (εμμονικός στο να μοιάζει στον Χίτλερ, ακόμα και στην εμφάνιση), αναζητούσε τότε κάποιον να δημιουργήσει και να οργανώσει μια εσωτερική μυστική υπηρεσία ασφάλειας. Εντυπωσιασμένος από την προσωπικότητα του Χάιντριχ, του αναθέτει τη δημιουργία της SD (Sicherheitsdienst), Υπηρεσία Ασφάλειας της SS. Η SD είναι η λιγότερο γνωστή και η χειρότερη απ’ όλες τις ναζιστικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Γκεστάπο. Έκτοτε η ανέλιξη του Χάιντριχ στα ανώτερα αξιώματα είναι θέμα χρόνου, λόγω φιλοδοξίας, εργατικότητας και υπερβάλοντα ζήλου. Στην Πολωνία εγκαινιάζει το πιο σατανικό του δημιούργημα: τα Einsatzgruppen. Πρόκειται για ειδικές μονάδες των SS, αποτελούμενες από μέλη της SD ή της Γκεστάπο, που τους έχει ανατεθεί η εκκαθάριση περιοχών που κατελάμβανε η Βέρμαχτ. Κάθε μονάδα είχε ένα βιβλιαράκι με λίστα ονομάτων και καταγεγραμμένες πληροφορίες για κάθε άτομο που πρέπει να «εκκαθαριστεί». Στην αρχή αυτή η λίστα περιλαμβάνει τους πολιτικούς εχθρούς της Γερμανίας, όμως κατ’ εντολή του Χάιντριχ, η «Οδηγία των Κομισσάριων» (υπεγράφη απ’τον Κάιτελ στις 6 Ιουνίου 1941) αναδιατυπώνεται κρατώντας αυτούσια τα κύρια σημεία, όμως υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις: η λίστα διευρύνεται και η φράση «οι Εβραίοι που κατέχουν θέσεις στο Κόμμα ή στον κρατικό μηχανισμό» αντικαθίσταται από τη φράση «όλοι οι Εβραίοι». Επισήμως όμως ο Γκέρινγκ παραμένει ακόμα υπέυθυνος για το εβραϊκό ζήτημα. Στο μικρό μπαρόκ ανάκτορο του Γκέρινγκ στα βόρεια του Βερολίνου συγκεντρώνονται υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Ναζιστικού κόμματος για να δώσουν μια λύση στο εβραϊκό ζήτημα. Ο Χάιντριχ παρουσιάζει στον Γκέρινγκ το έγγραφο, ο Γκέρινγκ διαβάζει: «Επιπλέον, θα πρέπει να μου υποβάλετε, το ταχύτερο δυνατόν, ένα συνολικό σχέδιο για τα απαραίτητα προκαταρκτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε οργανωτικό, πρακτικό και οικονομικό επίπεδο, ώστε να υλοποιήθεί η τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος έτσι όπως αυτή έχει σχεδιαστεί». Ο Γκέρινγκ βάζει ημερομηνία και υπογραφή στο έγγραφο που θα μείνει στην ιστορία ως Ermachtigung: η έγκριση. Ημερομηνία: 31 Ιουλίου 1941, το πιστοποιητικό γεννήσεως της Τελικής Λύσης υπεγράφη, και ο βασικός αυτουργός της είναι ο ίδιος ο Χάιντριχ. Στις  20 Ιανουαρίου 1942, ο Χάιντριχ συγκαλεί τη Διάσκεψη της Βάνζεε, που θεωρείται η απαρχή του Ολοκαυτώματος. Υπό την αιγίδα του Χάιντριχ, επικουρούμενου από τον πιστό του βοηθό Άιχμαν, σχεδιάστηκε η εξόντωση με δηλητηριώδη αέρια, έντεκα εκατομμυρίων Εβραίων.
Είναι ιδιαίτερα συγκλονιστικά τα τεκμήρια αυτής της ιστορίας: «…ενώ παρευρισκόταν σε μια εκτέλεση στο Μινσκ, ο Χίμλερ λιποθύμησε, όταν πιτσιλίστηκε από το αίμα δυο νεαρών  κοριτσιών που εκτελέστηκαν μπροστά στα μάτια του. Ύστερα από αυτή την οδυνηρή στιγμή, λένε, συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να βρουν έναν άλλο τρόπο, που θα έθετε σε μικρότερη δοκιμασία τα νεύρα των εκτελεστών, ώστε να συνεχιστεί η εκτέλεση των Εβραίων». «Ήδη τα Μάιο του 1942, ο τρόπος με τον οποίο τα Einsatzgruppen μεκαλεύουν τα θύματά τους έχει θεωρηθεί ότι υποβάλλει σε μεγάλη δοκιμασία τους στρατιώτες που συμμετέχουν στις εκτελέσεις…Το καινούργιο σύστημα είναι απλό και ευρηματικό: φορτώνουν τους Εβραίους σε ένα καμιόνι του οποίου την εξάτμιση έχουν στρέψει προς το εσωτερικό, ώστε να προκληθεί στα θύματα ασφυξία από το μονοξείδιο του άνθρακα. Το πλεονέκτημα είναι διπλό: από τη μία, επιτρέπει να σκοτώσεις πολλούς Εβραίους και από την άλλη, δεν δοκιμάζει τα νεύρα των στρατιωτών. Επίσης παρουσιάζει ένα αξιοπερίεργο, που οι υπεύθυνοι το θεωρούν αρκετά διασκεδαστικό: τα πτώματα παίρνουν ροζ χρώμα».
Ο Χίτλερ εντυπωσιασμένος από τις ικανότητες του Χάιντριχ, τον Σεπτέμβριο του 1941 τον διορίζει «Προστάτη του Ράιχ» (Reichproteκtor) στην Τσεχοσλοβακία. Ο Χάιντριχ εγκαθίσταται στην Πράγα και αμέσως εξαπολύει διωγμό κατά της Τσεχικής Αντίστασης. Λόγω υπερβολικής αυτοπεποίθησης και υπεροψίας, κυκλοφορεί στην Πράγα με την ανοιχτή πράσινη Mercedes του χωρίς συνοδεία. Έχει την εσφαλμένη εντύπωση ότι είναι συμπαθής, όμως στην πραγματικότητα στη θητεία του εκεί αποκτά το προσωνύμιο «Χασάπης της Πράγας» και οι Τσεχοσλοβάκοι σχεδιάζουν τη δολοφονία του. Η «επιχείρηση Ανθρωποειδές» έχει πρωταγωνιστές τους Γιαν Κούμπις (Jan Kubiš, τσέχος), και Γιόζεφ Γκάμπτσικ (Jozef Gabčík, σλοβάκος), οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί στη Βρετανία και έχουν επιστρέψει στην Πράγα για τη δολοφονία του Χάιντριχ. Το βρετανικό όπλο Στεν δεν εκπυρσοκροτεί, όμως ρίχνοντας μια χειροβομβίδα τον τραυματίζουν. Μεταφέρεται σε νοσοκομείο και μερικές μέρες μετά καταλήγει από σηψαιμία. Φυσικά η απόπειρα κατά του Χάιντριχ δεν θα περνούσε απαρατήρητη από τον Χίτλερ.  Ο Χίτλερ (ο οποίος αποκαλούσε τον Χάιντριχ «ο άνθρωπος με την σιδερένια καρδιά») αποφασίζει να χρησιμοποιήσει την κωμόπολη Λίντιτσε ως συμβολικό καθαρτήριο και διατάσσει να σβηστεί απ’το χάρτη. Το νεκροταφείο βεβηλώθηκε, οι οπωρώνες καταστράφηκαν, τα κτίρια πυρπολήθηκαν, ενώ πάνω απ’το χώμα έριξαν αλάτι για να βεβαιωθούν ότι δεν θα ξαναφυτρώσει τίποτα στο μέλλον. Το Λίντιτσε αποτέλεσε σύμβολο της ναζιστικής κτηνωδίας και χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Μεξικό, η Κούβα και η Βραζιλία δίνουν το όνομα «Λίντιτσε» σε πλατείες, συνοικίες, ακόμα και σε χωριά εις ένδειξη αλληλεγγύης.
To HHhH είναι μια μεταμοντέρνα ιστορική αφήγηση. Ο ίδιος ο συγγραφέας είναι επικριτικός απέναντι στη μυθοπλασία στα ιστορικά μυθιστορήματα. Μπορεί υφολογικά το σχήμα της υποτύπωσης να καθιστά μια εικόνα τόσο ζωντανή ώστε ο αναγνώστης να έχει την εντύπωση ότι την βλέπει πραγματικά, στην περίπτωση όμως των διαλόγων η συγγραφική άποψη υπερέχει σε σχέση με τη φωνή των ίδιων των ηρώων. Προσπαθώντας να μείνει πιστός στα πραγματικά, ιστορικά γεγονότα συνυφαίνει μαζί τα γεγονότα την δική του ιστορία, δημιουργώντας ένα παιχνίδι συνειρμικών παραλληλισμών. Γίνεται και ο ίδιος πρωταγωνιστής της ιστορίας του (γράφει χαρακτηριστικά «Αυτή την ιστορία θέλω να την κάνω προσωπική υπόθεση»), καταγράφοντας την διαδικασία συγγραφής του βιβλίου σε ημερολογιακό στυλ με παραπομπές σε ταινίες, βιβλία και άλλες πηγές που τον βοήθησαν στη συγγραφή. Με αυτό το τέχνασμα διαχωρίζει την οπτική του γωνία σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα. Οι αγωνίες, τα ερωτηματικά και η κριτική του συγγραφέα στα ιστορικά γεγονότα είναι αυτές που δίνουν ζωντάνια στο βιβλίο και τελικά δημιουργούν προβληματισμούς στον αναγνώστη.
*Ο Laurent Binet γεννήθηκε στο Παρίσι το 1972. Γιος ιστορικού, σπούδασε λογοτεχνία στη Σορβόνη. Διδάσκει γαλλικά στο Πανεπιστήμιο του Σεν-Ντενί. Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο Concourt πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα για το HHhH.
info: Laurent Binet,  HHhH, μετ: Γιώργος Ξενάριος, Κέδρος
********************

Η Καθημερινή, 19.07.2015

Επιχείρηση «Ανθρωποειδές»

ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

• 

  Ο Κύριος Γκρι

 

Ο συγγραφέας Λοράν Μπινέ (Laurent Binet) γράφει πως στο ανθρωποειδές της σημερινής φωτογραφίας μια απελπισμένη μητέρα προσέφερε το μωρό της, να σωθεί τουλάχιστον αυτό προτού την εκτελέσουν μαζί με τους υπόλοιπους Εβραίους της κοινότητάς της. Και αυτός διέταξε να εκτελεστεί η μάνα μαζί με το παιδί της. Ο Αδόλφος ήξερε καλά τι έλεγε όταν τον αποκάλεσε «Ο άνθρωπος με την καρδιά από σίδερο». Το όνομα αυτού: Ράινχαρντ Χάιντριχ. Πρώην αξιωματικός του Ναυτικού, με γνώσεις και εμπειρία χειριστή μαχητικών αεροσκαφών, καλλιεργημένος και εκλεπτυσμένος, λάτρης των γυναικών, του Σούμπερτ και του Βάγκνερ, ο Χάιντριχ διατέλεσε αρχηγός της Γκεστάπο, έφτασε στον βαθμό του στρατηγού των Ες Ες (SS-Obergruppenführer) και θεωρήθηκε από πολύ νωρίς στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η επιτομή του απόλυτα διαβολικού ναζί, ιθύνοντα νου του Ολοκαυτώματος.
Ο κύριος Γκρι είχε μια μανία με τη μορφή του Χάιντριχ από παλιά. Ολα ξεκίνησαν από μια ταινία που είδε μικρός («Operation Daybreak», 1975) με θέμα την αληθινή ιστορία ενός Τσέχου κι ενός Σλοβάκου σαμποτέρ που ξεκίνησαν από την Αγγλία στις 28 Δεκεμβρίου του 1942, έπεσαν με αλεξίπτωτο κάπου έξω από την Πράγα με σκοπό να δολοφονήσουν τον Χάιντριχ. Μετά το σινεμά, ο πατέρας του κυρίου Γκρι τον πήγε στην οικογενειακή βιβλιοθήκη και του έδειξε, στον ένα από τους τρεις μαύρους, φθαρμένους τόμους της «Ανόδου και της πτώσης του Γ΄ Ράιχ» του Ουίλιαμ Σίρερ, τις πραγματικές φωτογραφίες των Γιαν Κούμπις και Γιόζεφ Γκάμπτσικ, των δύο ηρωικών σαμποτέρ, καθώς και του πραγματικού Χάιντριχ. Ηταν μια φωτογραφία σε προφίλ. Η αρχετυπικά άρια φυσιογνωμία του επισκιαζόταν από αυτό που ο ίδιος και οι δικοί του αποκαλούσαν «εβραϊκή μύτη». Η μυστική επιχείρηση της δολοφονίας του έφερε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ανθρωποειδές». Αν και μικρός, ο κύριος Γκρι καταλάβαινε πως έβλεπε στη φωτογραφία όχι έναν άνθρωπο αλλά ένα ανθρωποειδές. «Πώς ήταν δυνατόν να ακούει Σούμπερτ;» αναρωτήθηκε χρόνια αργότερα – την ίδια βασανιστική διερώτηση βρήκε και στις σελίδες του Τζορτζ Στάινερ...
Πράγα, 27 Μαΐου 1942: οι ατυχίες της τελευταίας στιγμής, που παραλίγο να γλιτώσουν τον Χάιντριχ, τα θραύσματα της χειροβομβίδας που τελικώς τον οδήγησαν στον θάνατο, η καταφυγή των δύο νέων, μαζί με τους άλλους συνεργάτες, στην κρύπτη μιας εκκλησίας, η προδοσία, η ασφυκτική πολιορκία απ’ τα λυσσασμένα Ες Ες, η ηρωική άμυνα και η τελική αυτοκτονία των ηρώων μέσα στην κρύπτη – αφού πρώτα πήραν μαζί τους δεκάδες Γερμανούς. Κι έπειτα, τα αντίποινα στο Λίντιτσε: ένα ολόκληρο τσεχικό χωριό σβήστηκε από τον χάρτη· οι κάτοικοι εξοντώθηκαν, τα σπίτια ισοπεδώθηκαν. Οι Γερμανοί σκότωσαν μέχρι και τα σκυλιά του χωριού.
Ο κύριος Γκρι τα ξαναθυμήθηκε όλα αυτά καταβροχθίζοντας το συναρπαστικό μυθιστορηματικό χρονικό της δολοφονίας του Χάιντριχ, «HHhH» από τον Λοράν Μπινέ (μτφρ. Γ. Ξενάριος, εκδ. Κέδρος), ακούγοντας την Ημιτελή του Σούμπερτ με τον Καρλ Μπεμ να διευθύνει τη Φιλαρμονική της Βιέννης. «Ετσι για σπάσιμο», είπε. «Για να ξεπλύνω τον Σούμπερτ απ’ το απόλυτο κτήνος που οι αναγνώστες βλέπουν ακριβώς από κάτω».