Όταν οι ζωές γίνονται λογοτεχνία

της Μαρίζας Ντεκάστρο
Πηγή: anagnostis.gr

Μα περνάς καλά εδώ.
Όσο καλά μπορεί να περάσει ένας στίχος μακριά από το ποίημά του, ένα κεφάλαιο μακριά από το μυθιστόρημά του, ένα αντάτζιο μακριά από τη συμφωνία του, ένα χορικό μακριά από την τραγωδία του!
Το εδώ είναι το μεγάλο μουσείο.
Η απάντηση είναι της Καρυάτιδας που αφαίρεσε ο Έλγιν από το Ερεχθείο της Ακρόπολης. Ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή, συχνότερα δε από τον 18^ο αι. και μέχρι τις μέρες μας, χιλιάδες αρχαιότητες και έργα τέχνης αφαιρέθηκαν βίαια από τα καλλιτεχνικά και αρχιτεκτονικά σύνολα των οποίων υπήρξαν μέρος. Υποστηρίχτηκε ότι απομακρύνθηκαν για να προστατευθούν από τη φθορά, αλλά υπογείως για να ενισχύσουν την εικόνα της μεγαλοπρέπειας που προβάλουν τα μεγάλα μουσεία των μητροπόλεων του κόσμου.
Όμως, για τους αρχαιολόγους, τους ιστορικούς και τους συγγραφείς το παιχνίδι Αγαλματάκια αμίλητα, αγέλαστα κι ακούνητα παίζεται αλλιώς!
Τα βράδια ονειρεύομαι ότι είμαι σπίτι μου, λέει η Καρυάτιδα του Βαγγέλη Ηλιόπουλου. Η Καρυάτιδα, όπως κάθε έργο τέχνης, είναι ζωντανό τεκμήριο ανθρώπινων δραστηριοτήτων και δημιουργίας. Ο Ηλιόπουλος, ο οποίος πραγματεύεται κατ’ ουσία το διεθνές ζήτημα της παράνομης διακίνησης των αρχαιοτήτων, ζήτημα που υπερβαίνει το ελληνικό αίτημα για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, επιλέγει να αφήσει την Καρυάτιδα να εκφράσει με έντονο λυρισμό και συγκινησιακή φόρτιση τη νοσταλγία της για το σπίτι που έχασε στην πόλη με τον λαμπερό ήλιο.
Ο Χαρίτων Μπεκιάρης, ο ζωγράφος του βιβλίου, αντιλαμβάνεται το περιεχόμενο ως μεταφορά και γράφει πλάι στο κείμενο μια «ιστορία» εικονοποιώντας τις έννοιες εστία, ελευθερία, δεσμοί. Είναι μία ιστορία με εικόνες μικρών πουλιών που κρατούν στα ράμφη τους την κόκκινη κλωστή που ξετυλίγεται στην αφήγηση των παραμυθιών και συνδέει ήρωες και αναγνώστες, και με την Καρυάτιδα να μεταμορφώνεται σιγά σιγά σε πουλί για να συνομιλήσει με τους δικούς της μέχρι που ξαναβρίσκει την αρχική της μορφή χάνοντας την αγαλμάτινη ακαμψία της και λυγίζοντας από συναισθήματα νοσταλγίας.
Μία ιστορία για το trafficking των αρχαιολογικών θησαυρών, σαν αυτή της Καρυάτιδας, μπορεί να προεκταθεί και να λειτουργήσει παραδειγματικά ώστε να συζητηθεί το παράνομο trafficking ανθρώπων που ανθεί στις μέρες μας.
Στις τελευταίες σελίδες, το πολύ χρήσιμο νομικό παράρτημα δίνει σαφείς πληροφορίες για το θέμα.
*****
Η Παλμύρα, αρχαία πόλη της Συρίας στις παρυφές του ποταμού Ευφράτη, είχε την ατυχία να γίνει παγκόσμιο θέμα συζήτησης μετά την καταστροφή των μνημείων της το 2017 από τους Τζιχαντιστές του ισλαμικού κράτους. Σ’ αυτή την πόλη και στη θρυλική βασίλισσά της, τη Ζηνοβία, αφιερώνει η Ελένη Σβορώνου το πρόσφατο έργο της, Η μπαλάντα της Ζηνοβίας, παρουσιάζοντας την μυθιστορηματική βιογραφία της.
Η πλοκή ήταν ήδη δοσμένη. Το στοίχημα λοιπόν ήταν να δοθεί υπόσταση στις διάσπαρτες πληροφορίες και να δημιουργηθούν ζωντανοί χαρακτήρες ώστε γραφτεί η ιστορία μιας ζωής. Η συγγραφέας εκθέτει στο επίμετρο τον τρόπο με τον οποίο προσέγγισε το θέμα ώστε να αναπλάσει την ιστορική περίοδο που καλύπτει τη σύντομη ζωή και βασιλεία της Ζηνοβίας.
Διατηρώντας τη ραχοκοκαλιά των γεγονότων εκείνης της ταραγμένης εποχής των συγκρούσεων μεταξύ της Ρωμαϊκής και της Περσικής αυτοκρατορίας, αφαίρεσε, όπως είναι φυσικό, πολλές από τις πολιτικές και στρατιωτικές λεπτομέρειες και απλοποίησε κάνοντας την ανάγνωση περισσότερο βατή ενώ παράλληλα εμπλούτισε το κείμενο με στοιχεία για πολιτικές και άλλες συνήθειες ώστε η αφήγηση να γίνει ενδιαφέρουσα για τον νεαρό αναγνώστη. Ως παράδειγμα, αναφέρω την κοπή των νομισμάτων με την εικόνα του Ρωμαίου αυτοκράτορα κάθε φορά που υπήρχε αλλαγή στην εξουσία, την τοπική θρησκεία και τις νύξεις για τον αναδυόμενο χριστιανισμό, το εμπόριο, τα προϊόντα, κ.ά. Σκιαγραφώντας την προσωπικότητα της φιλόδοξης βασίλισσας, έριξε βάρος στη σχέση της με τον πολιτισμό και τη μόρφωση και ερμήνευσε υπό αυτό το πρίσμα τα γεγονότα και την προσωπική της ιστορία.
Ενδιαφέρουσα η εικονογράφηση της Μαιρηλίας Φωτιάδου. Με πενάκι και χωρίς χρώμα δημιουργεί με τις εικόνες και με την οπτική γωνία που επιλέγει (σελ. 25, 51, 62) την αίσθηση του τέλους της Ζηνοβίας και της Παλμύρας.

Η Ελένη Σβορώνου έχει εκδώσει ακόμα ένα ιστορικό μυθιστόρημα, Το πάτημα του Έλληνα, (εκδ. Κέδρος) με θέμα μία άλλη σημαντική ιστορική προσωπικότητα, τον Χρυσόστομο Σμύρνης. Και σ’ αυτό το μυθιστόρημα επιμένει στις πολύπλοκες ιστορικές καταστάσεις που χαρακτηρίζουν την εποχή του.
*****
Ποιος είναι ο λαγός με το βαρύ όνομα Ζακομινούς Γκενσμπορό; Ένα αγαπημένο παιχνίδι που συντρόφευε τη δημιουργό του στα παιδικά της χρόνια και που γέννησε τόσα συναισθήματα τρυφερότητας και αγάπης ώστε να γίνει βιβλίο; Είναι η συνειδητοποίηση ότι όλα έχουν αρχή και τέλος; Ο Ζακομινούς είναι ένας ταπεινός λαγός που ζει τη ζωή του όπως δισεκατομμύρια συνάνθρωποί μας.
Ήθελα να δείξω κατιτί τόσο απλό όσο η ζωή, γράφει η Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ συστήνοντας το βιβλίο της Οι πλούσιες ώρες του Ζακομινούς Γκενσμπορό.
Η υπέροχη καλλιτέχνης, σ’ αυτό το πολύ προσωπικό (είναι η συγγραφέας) και ποιητικό βιβλίο, φιλοσοφεί και δίνει νόημα σ’ αυτό που είναι η ευτυχία να ζεις.
Η Ντοτρεμέρ ζωγράφισε σ’ ένα άλμπουμ δώδεκα σκηνές από τη ζωή του λαγού Ζακομινούς και τρία ιντερμέδια με διάσπαρτες αναμνηστικές φωτογραφίες: προσωπικά μικροπράγματα- τα γυαλιά του, λουλούδια, το ποδήλατό του, την πατερίτσα του, τοπία-, τα μικρά και τα μεγάλα που του τράβηξαν το ενδιαφέρον στην πορεία της ζωής. Τον βλέπουμε στα πορτρέτα του να μεγαλώνει, να γερνάει αργά αργά και στο τέλος να φεύγει ευτυχισμένος παίρνοντας μαζί του όσα του προσφέρθηκαν και του έδωσαν χαρά: φιλίες, αγαπημένοι, ομορφιές και δυσκολίες που βρήκε μπροστά του στα χρόνια που περνούσαν. Ο Ζακομινούς είναι σαν καθέναν από εμάς!
Σ΄ αγάπησα πολύ, ζωούλα μου. Μου έδωσες μια τουμπίτσα, ένα τρελοπόδαρο και ένα σωρό μπελάδες, όμως εγώ σ’ αγάπησα πολύ. Και ξέρεις κάτι, καλή μου; Άξιζες απολύτως τον κόπο να σε ζήσω! Κι αυτή ήταν επίσης η μέρα που ο Ζακομινούς, πολύ ήσυχα αποκοιμήθηκε κάτω από τη μυγδαλιά.
Η ζωή του Ζακομινούς ήταν μια πλούσια ζωή, μια ζωή των απλών πραγμάτων.

Η Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ ξεναγεί  (στα γαλλικά) στην έκθεση που οργάνωσε για τον Ζακομινούς και μιλάει για τη δουλειά της στο:

 Η τέχνη της Rebecca Dautremer : υπέροχες εικαστικές  δημιουργίες από βιβλία που φιλοτέχνησε η θαυμάσια εικονογράφος