Ακόμη και οι καλύτεροι άνθρωποι...
Γράφω από έναν από τους πλέον προνομιακούς τόπους του κόσμου, την Καταλονία. Την περιοχή που τους τελευταίους δύο μήνες αρκετές φορές έμοιαζε ότι αποφάσισε να αυτοκτονήσει, φτάνοντας κάποιες στιγμές στα πρόθυρα της εμφύλιας σύρραξης ή στην οικονομική καταστροφή.Η άμεση αιτία αυτής της ανοησίας ήταν ένα πραξικόπημα ή αυτο-πραξικόπημα, που προετοιμάστηκε εδώ και καιρό και εκδηλώθηκε στις 6 και 7 του περασμένου Σεπτεμβρίου.
Τότε, παραβιάζοντας όλους τους δημοκρατικούς κανόνες, με την απόρριψη των ίδιων των νομικών του κοινοβουλίου και όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης -που εγκατέλειψαν την αίθουσα-, οι πολιτικοί που θέλουν την ανεξαρτητοποίηση υιοθέτησαν νόμους οι οποίοι δεν επιδίωκαν απλώς να αλλάξουν συθέμελα τη δημοκρατική έννομη τάξη με στόχο τη διακήρυξη της Καταλανικής Δημοκρατίας, αλλά και να αφήσουν εμάς τους Καταλανούς «στο έλεος μιας εξουσίας δίχως όρια», για να επικαλεστώ τα λόγια με τα οποία το Συνταγματικό Δικαστήριο χαρακτήρισε έναν από αυτούς τους νόμους, τους οποίους ακύρωσε.
Η έκφραση «πραξικόπημα» ίσως φανεί ακατάλληλη σε όσους έχουν ξεχάσει ότι τα καλύτερα πραξικοπήματα γίνονται χωρίς βία, ακριβώς για να μην προσομοιάζουν με πραξικοπήματα.
Αλλά δεν θα φανεί διόλου ακατάλληλη σε όσους έχουν διαβάσει ένα μανιφέστο σχετικό με το θέμα, το οποίο υπογράφηκε από περισσότερους από εβδομήντα φιλοσόφους του δικαίου, ή σε όσους θυμούνται ότι, όπως έγραφε ο Χανς Κέλσεν στη «Γενική Θεωρία του Δικαίου και του Κράτους», ένα πραξικόπημα συντελείται όταν «καταργείται η έννομη τάξη μιας κοινότητας και αντικαθίσταται με τρόπο παράνομο από μια νέα τάξη πραγμάτων».
Κατά τα άλλα, τι άλλο θα μπορούσε να σημάνει η τρομακτική φράση του Συνταγματικού Δικαστηρίου στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως, παρά ότι η αυτόνομη καταλανική κυβέρνηση επιχείρησε να συντρίψει τη δημοκρατία;
Το αποτέλεσμα αυτού του πραξικοπήματος ή αυτο-πραξικοπήματος είναι, σε κάθε περίπτωση, πως η Καταλονία εδώ και δύο μήνες έχει διχαστεί: το ένα μισό της (ή κάτι λιγότερο, αυτό δηλαδή που τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας) βρίσκεται σε μια κατάσταση ευφορίας, για να μην πω έκστασης, ενώ το άλλο της μισό (ή κάτι περισσότερο, αυτό δηλαδή που δεν θέλει την ανεξαρτητοποίηση) είναι σε κατάσταση πανικού.
Υπάρχουν υπεύθυνοι γι' αυτόν τον θανάσιμο διχασμό; Βεβαίως: είναι οι πολιτικοί, οι τραπεζίτες, οι επιχειρηματίες, οι διανοούμενοι, οι οικονομολόγοι και οι ακτιβιστές -έχουν όλοι τους ονοματεπώνυμο, είναι όλοι τους γνωστοί-, οι οποίοι κυρίως από το 2012, εκμεταλλευόμενοι τον σεισμό που προκάλεσε η οικονομική κρίση, έχουν εξαπολύσει μια χιονοστιβάδα ψευδών -που ανιδιοτελώς διαδίδονται και από τον Βλαντίμιρ Πούτιν τον τελευταίο καιρό- η οποία έχει συμβάλει στη θεαματική μεγέθυνση του καταλανικού κινήματος υπέρ της ανεξαρτησίας: σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα πέρασε από το 15%-20% στο 47% των ψήφων στις τελευταίες εκλογές της αυτόνομης κοινότητας.
Μπροστά σε αυτά τα μαζικά ψέματα ωχριούν όσα συνέβαλαν στη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ ή του Brexit και πραγματικά αυτό είναι, ή θα έπρεπε να είναι, τουλάχιστον για την Ευρώπη, η άμεση σημασία του καταλανικού προβλήματος: πρόκειται για το τελευταίο και ίσως πιο επικίνδυνο ράπισμα του εθνικιστικού λαϊκισμού που γέννησαν φαινόμενα σαν του Τραμπ ή του Brexit.
Τι υπόσχονται τα ψέματα όσων θέλουν την ανεξαρτητοποίηση; Οχι βέβαια τον παράδεισο, αλλά κάτι που μοιάζει τόσο μα τόσο με αυτόν, ώστε συχνά είναι δύσκολο να τα ξεχωρίσεις.
Φυσικά, αυτός ο μύθος δεν θα μπορούσε να είχε γίνει πιστευτός από σχεδόν τους μισούς ψηφοφόρους αν ήδη από την εποχή της αποκατάστασης της δημοκρατίας στα τέλη της δεκαετίας του 1970, πολλοί Καταλανοί δεν είχαμε υιοθετήσει έναν άλλο συμπληρωματικό μύθο, ότι η Ισπανία δεν βγήκε από τον φρανκισμό, ότι οι Ισπανοί είναι εξ ορισμού αυταρχικοί, τεμπέληδες, κακόβουλοι, αντιδραστικοί και καταπιεστές, άνθρωποι θεμελιακά διαφορετικοί από εμάς, που εν κρυπτώ μας απεχθάνονται και ζουν σε βάρος μας -η Καταλονία είναι μια από τις πλουσιότερες κοινότητες στην Ισπανία- και σύμφωνα με τις μελέτες της ίδιας της καταλανικής κυβέρνησης, είναι οι Καταλανοί με τη μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη αυτοί που περισσότερο στοιχηματίζουν υπέρ της ανεξαρτητοποίησης.
Σε αντιδιαστολή, λέει ο μύθος, οι Καταλανοί είμαστε ακριβώς το αντίθετο: χαρούμενοι, καλλιεργημένοι, ευγενικοί, εργατικοί, ειρηνικοί, δημοκρατικοί και εξευρωπαϊσμένοι, καταπιεσμένοι από πολιτιστική και οικονομική άποψη και που ιστορικά ασφυκτιούμε από τη βάρβαρη ισπανική ληστρικότητα.
Αυτή η ναρκισσιστική μυθοπλασία τροφοδοτείται από διαδοχικές εθνικιστικές κυβερνήσεις της αυτόνομης κοινότητας, που από τις απαρχές της δημοκρατίας έχαιραν τεράστιας εξουσίας και μεγάλων χρηματικών ποσών, τα οποία τον τελευταίο καιρό (ή ίσως και από την αρχή) έθεσαν στην υπηρεσία της υπόθεσης της ανεξαρτητοποίησης με απόλυτη έλλειψη εντιμότητας απέναντι στο ισπανικό κράτος - παρεμπιπτόντως ένα από τα πλέον αποκεντρωμένα του κόσμου.
Βέβαια, όπως και κάθε άλλο μεγάλο ψέμα, αυτή η αυτάρεσκη μυθοπλασία οικοδομήθηκε στη βάση μικρών αληθειών, που στην πλειονότητά τους «προσφέρθηκαν» από τα πολλαπλά λάθη που διέπραξαν οι διαδοχικές ισπανικές κυβερνήσεις.
Το τελευταίο από αυτά τα λάθη έγινε την ημέρα του δημοψηφίσματος-απάτη της 1ης Οκτωβρίου, όταν η καταλανική κυβέρνηση επιχείρησε στο όνομα της δημοκρατίας να νομιμοποιήσει μια ανταρσία κατά της δημοκρατίας και η ισπανική κυβέρνηση επιχείρησε θλιβερά να σταματήσει ένα πραξικόπημα του 21ου αιώνα με τιμωρητικές μεθόδους του 20ού αιώνα.
Ολα αυτά έχουν δημιουργήσει σε πολλούς καλούς ανθρώπους την ψευδαίσθηση -απατηλή, οπισθοδρομική και παντελώς στερούμενη από αλληλεγγύη- ότι απαλλαγμένη από την ισπανική καταπίεση, η Καταλονία θα γίνει μια Δανία ή τουλάχιστον μια Ελβετία και οι Καταλανοί θα είναι επιτέλους ελεύθεροι και ευτυχισμένοι.
Μίλησα για καλούς ανθρώπους και το επαναλαμβάνω. Κάποιος θα αντιτείνει ότι όποιος βλέπει τους μισούς συμπολίτες του σε κατάσταση πανικού και τροφοδοτεί υπερεθνικιστικές φαντασιώσεις δεν μπορεί να είναι τόσο καλός. Λάθος.
Ενώ γράφω αυτές τις γραμμές, κάποιοι υπεύθυνοι γι' αυτήν την καταστροφή -επτά πρώην σύμβουλοι της καταλανικής κυβέρνησης- φυλακίστηκαν από μια δικαστή που τους κατηγορεί για βαρύτατα εγκλήματα.
Αλλοι βρίσκονται ήδη εδώ και ημέρες στη φυλακή, όπως οι δύο βασικοί ηγέτες των οργανώσεων Καταλανική Εθνική Συνέλευση και Òmnium Cultural, δύο πανίσχυρες και εξαιρετικά πειθαρχημένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, χωρίς τη δράση των οποίων τίποτα από όσα συνέβησαν δεν θα είχαν γίνει.
Και πιθανόν άλλοι να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο, όπως ο πρώην πρόεδρος της Καταλονίας, Κάρλες Πουτζντεμόν, που διέφυγε στο Βέλγιο και ήδη καταζητείται από την ισπανική Δικαιοσύνη.
Πολλοί άλλοι, ωστόσο, δεν θα λογοδοτήσουν για όσα έκαναν: είναι οι τραπεζίτες, επιχειρηματίες, διανοούμενοι, οικονομολόγοι, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές στους οποίους αναφερόμουν πριν, κάποιοι από τους οποίους προσπάθησαν την τελευταία στιγμή και απονενοημένα να αποτρέψουν τη μονομερή διακήρυξη της Δημοκρατίας της Καταλονίας και τη συνακόλουθη επέμβαση του κράτους, προασπιζόμενοι τη δημοκρατική νομιμότητα.
Βεβαίως, ήταν πια αργά: δεν μπορείς να σταματήσεις ξαφνικά ένα τρένο που τρέχει με τεράστια ταχύτητα οδηγούμενο από έναν φανατικό, έστω κι αν ήσουν εσύ που το έβαλες σε τροχιά.
Τίποτα δεν θα πάθουν αυτοί οι άνθρωποι, υποθέτω, ούτε θα πληρώσουν για όσα έγιναν. Αντίθετα, θα πληρώσουν οι καλοί άνθρωποι, ναι, και μαζί τους όλοι οι Καταλανοί που τις τελευταίες εβδομάδες είδαμε πώς έφυγαν έντρομες από την Καταλονία όλες οι τράπεζές μας και σχεδόν δύο χιλιάδες επιχειρήσεις, με πρώτες τις πιο σημαντικές.
Και αν δεν λύσουμε σύντομα αυτό το πρόβλημα, θα το πληρώσουμε το σύνολο των Ισπανών και των Ευρωπαίων.
Μην εξαπατάστε: αυτό που διακυβεύεται στην Καταλονία δεν είναι το μέλλον της ίδιας της Καταλονίας, ούτε καν της Ισπανίας, αλλά ολόκληρης της Ευρώπης.
Γιατί ο διαμελισμός της Ισπανίας θα μπορούσε να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την ενότητα και τη σταθερότητα της Ευρώπης.
Οπως κι αν έχει, δεν έχω καμία αμφιβολία ότι στην Καταλονία ζούμε για ακόμη μία φορά αυτό που έχουμε δει επανειλημμένα στη διάρκεια της ιστορίας, και ιδίως της πρόσφατης και ατυχούς ιστορίας της Ευρώπης: ότι, όταν μεθούν από δηλητηριώδεις φαντασιώσεις, ακόμη και οι καλύτεροι άνθρωποι είναι ικανοί να διαπράξουν τα χειρότερα σφάλματα.
Αρθρογραφεί τακτικά στην El Pais.
Το παραπάνω κείμενο για την καταλανική κρίση γράφτηκε αποκλειστικά για την «Εφημερίδα των Συντακτών».
|
|||
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου