Η ΑΤΑΚΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ

Λόγος, αντίλογος, διάλογος

Tης Kατερινας Σχινα/Η Καθημερινή

Ο Δημήτρης Μαρωνίτης 

είναι πολλά πράγματα ταυτόχρονα (φιλόλογος, μεταφραστής, επιφυλλιδογράφος, κριτικός, συγγραφέας, ενεργός διανοούμενος), ίσως όμως όλες αυτές οι ιδιότητες να συνοψίζονται σε μία: δάσκαλος. Δάσκαλος της έδρας, αλλά και της καθημερινής ζωής, πάντα παρών στα πνευματικά και τα πολιτικά μας πράγματα, σε συνεχή εγρήγορση και αναζήτηση για εκείνο το υπαρκτό μα διαφεύγον αντικείμενο της γνώσης, που σε συνέργεια αγαστή δασκάλου και μαθητή θα εντοπιστεί, θα αναδυθεί, θα περικυκλωθεί, και, τύχη αγαθή, θα κατακτηθεί.

Σαν δάσκαλος μίλησε, λοιπόν, στο κοινό του πριν από δύο εβδομάδες στο Μέγαρο Μουσικής, δάσκαλος όμως που διαθέτει παρουσία σωματική ταγμένη στο απευθύνεσθαι και πνευματική που επιβάλλεται διά της σαγήνης. Ορίζοντας τη σχέση λόγου-αντιλόγου-διαλόγου, περιέγραψε την τρέχουσα στα καθ’ ημάς συνθήκη, τόσο μοιραία για τη νεοελληνική αυτογνωσία: ο αντίλογος να κυριαρχεί εις βάρος του λόγου, φράζοντας έτσι εκ προοιμίου την έξοδο προς τον διάλογο· αλλά, ταυτόχρονα ο εκφερόμενος λόγος να πάσχει ως προς την εγκυρότητα, έτσι καθώς διατυπώνεται άστοχα και τυχαία. Μίλησε για το αυξανόμενο έλλειμμα του παραγωγικού λόγου, για τον πληθωρισμό του αυτόνομου και αυταρχικού αντιλόγου, για τον υποκριτικό κατά κανόνα διάλογο που κυριαρχεί στη δημόσια ζωή και εκδηλώνεται τόσο αδιέξοδα στον αδιάκοπο λήρο των μαζικών μέσων επικοινωνίας. Αναρωτήθηκε πώς μπορεί να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις, ώστε να προκύψουν επιτέλους και έμπρακτος λόγος και έλλογες πράξεις. Και έδειξε, ακάματος επί τρεις ώρες πάνω στη σκηνή της αίθουσας Σκαλκώτα, πώς μπορεί να εναρμονιστεί ο θεωρητικός λόγος, ο οποίος προσδιορίζει μόνο το αντικείμενο και την έννοιά του, με τον έμπρακτο λόγο, τον επικεντρωμένο σε επιλογές που προσδίνουν νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη.

Αλλά, βέβαια, δεν έμεινε μόνον εκεί. Βαθύς γνώστης της αρχαίας γραμματείας και ταγμένος μελετητής της νεοελληνικής, επιχείρησε να εντοπίσει τις βασικές παρεξηγήσεις που βαραίνουν τη σχέση μας με τους αρχαίους: την ταύτιση αρχαιογλωσσίας και αρχαιογνωσίας, την υπερτίμηση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας εις βάρος της νέας ελληνικής, τη ρητορική υπερτίμηση της αρχαιογνωσίας έναντι της νεογνωσίας. Και φυσικά μια τέτοια διερώτηση θα οδηγούσε κατ’ ευθείαν στο φλέγον ζήτημα της νεοελληνικής ταυτότητας, μιας ταυτότητας που τη θέλουμε διακεκριμένη και διακριτή, αλλά δεν κατορθώνουμε να τη συγκροτούμε παρά μονάχα εξ αντιδιαστολής προς τους «άλλους», κατά κανόνα «κατώτερους», «απολίτιστους», εχθρικούς. Και από κοινού με τον ιστορικό Γιώργο Δερτιλή –που συνδιαλεγόμενος επί σκηνής με τον Δημήτρη Μαρωνίτη συνδύασε εντυπωσιακά νηφαλιότητα και δηκτικότητα απέναντι στα φαινόμενα του πολιτικού και κοινωνικού μας βίου– αναφέρθηκε στα όρια και στις παγίδες της εθνικής ταυτότητας, στο ανατολικό-ορθόδοξο ιδεολόγημα, στην αστόχαστη ενοχοποίηση του Διαφωτισμού, τόσο διάχυτη σήμερα. Θέτοντας πάντα ερωτήματα - διακέλευση για σκέψη. Αραγε η αγωνία του αυτοπροσδιορισμού δεν είναι παρά ομφαλοσκόπηση, που συντηρεί μια ύπαρξη ασταθή και διαρκώς ατελή; Αραγε, και για να ξαναγυρίσουμε στην αρχή, το μεθοδικό εργαλείο «λόγος, αντίλογος, διάλογος» μπορεί να αποτελέσει οδηγό πράξης και καταλύτη στην αποκρυπτογράφηση μιας αμφίβολης ταυτότητας;

Κατακλείδα, και ταυτόχρονα δοκιμασία του ταυτοτικού ερωτήματος, αποτέλεσε η παρουσίαση αρχαιόμυθων και αρχαιόθεμων καβαφικών και σεφερικών ποιημάτων, σε αντιστοιχία με τα αρχαιοελληνικά τους πρότυπα. Ομως γι’ αυτά, μιαν άλλη Κυριακή.

Hμερομηνία : 6/2/11
Copyright: http://www.kathimerini.gr