ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ : ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΥΣΤΕΡΗΣΗ

Θεσσαλονίκη. Μια πόλη όπου, σε θέματα πολιτιστικών ενδιαφερόντων

του κόσμου της, την εκφράζει απόλυτα ο τίτλος του θαυμάσιου βιβλίου
του Βαλτινού " Μπλε βαθύ , σχεδόν μαύρο"
******

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΑΡΙΣΤΗ ΚΤΙΡΙΑΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ,
ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΠΡΟΣΕΛΕΥΣΗ ΚΟΙΝΟΥ

Αυτές οι αίθουσες δεν γεμίζουν με τίποτα;

Του ΣΑΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗ, Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 9/2/2009

Βασιλικό Θέατρο, Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Μονή Λαζαριστών, αποθήκες στο λιμάνι, Ολύμπιον, είναι μερικά από τα έργα που άφησε κληρονομιά η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997». Το κόστος ανήλθε στο ποσό-μαμούθ των 230.374.174 ευρώ. Περιελάμβανε 310 έργα.


Αλλά σήμερα οι χώροι μένουν άδειοι. Διαπιστώνεται ότι η πόλη δεν συμμετέχει ενεργά στο πλήθος των μικρών και μεγάλων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Αδικα ξοδεύτηκε λοιπόν αυτό το τεράστιο ποσόν; Πότε και πώς θα γίνει η απόσβεσή του; Αδιαφορούν οι Θεσσαλονικείς ή χρειάζεται καλύτερη διαχείριση;

Στην πόλη έχει κολλήσει η ρετσινιά του συντηρητισμού. Τα μπουζουξίδικα αυξάνονται. Ο Νικήτας Τσακίρογλου παραπονιέται συνεχώς ότι απαιτούνται 2.200 θεατές τη μέρα για να γεμίζουν τα θέατρα του ΚΘΒΕ, η Μ. Λαζαριστών αδυνατεί να αναδείξει τη συλλογή Κωστάκη, οι πρώην αποθήκες στο λιμάνι «ζουν» μόνο 10 μέρες τον Νοέμβριο και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Οπτικοακουστικών Μέσων, Ροδόλφος Μορώνης, δηλώνει: «Η επίσημη Θεσσαλονίκη μοιάζει να μη θέλει το Φεστιβάλ. Δεν είναι θέαμα πόλης που γιορτάζει ένα διεθνή θεσμό, αυτό που παρουσιάζει κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ».

Ζητήσαμε από ανθρώπους του πολιτισμού να σκιαγραφήσουν τις αιτίες του φαινομένου.

**Αναστασία Τούρτα, πρώην διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης: «Υπάρχει πανελλαδικά έλλειψη παιδείας στο κοινό. Οι κρατικοί θεσμοί έχουν παιδαγωγικό ρόλο, αλλά για να κάνουν δράσεις χρειάζονται χρήματα. Ο συντηρητισμός υπάρχει παντού, στη Θεσσαλονίκη όμως φαίνεται. Ηταν απαραίτητες αυτές οι υποδομές. Ομως, πρέπει να απευθύνονται και στους κατοίκους των γύρω νομών. Πού είναι οι 80.000 φοιτητές της πόλης; Οι πολιτικές νεολαίες στα πανεπιστήμια οργανώνουν μόνο πάρτι με ραδιοφωνικούς σταθμούς».

** Νικηφόρος Παπανδρέου, διευθυντής Πειραματικής Σκηνής της «Τέχνης»: «Είναι θετικό ότι η Θεσσαλονίκη απέκτησε σημαντικές κτιριακές υποδομές για το θέατρο. Οι μεγάλες αίθουσες (Μ. Λαζαριστών, Βασιλικό κ.λπ.) γεμίζουν πολύ δύσκολα, αλλά αυτό συνδέεται με γενικότερες κοινωνικές, μορφωτικές, οικονομικές παραμέτρους. Το θέμα είναι πώς αξιοποιήθηκαν ορισμένοι χώροι. Στο λιμάνι διαμορφώθηκαν τέσσερις πανομοιότυπες κινηματογραφικές αίθουσες και καμία θεατρική! Είναι σκανδαλώδες ότι οι αίθουσες αυτές "ζουν" δέκα μέρες τον χρόνο, στη διάρκεια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου! Με το θέατρο οι χώροι αυτοί θα "ζούσαν" καθημερινά και θα μπορούσαν να παραχωρούνται κάθε Νοέμβριο στη γιορτή του κινηματογράφου. Μοιάζει αυτονόητο, γι' αυτό και δεν γίνεται».

* Μόνα Κιτσοπούλου, σκηνοθέτις, ιδρύτρια του θεάτρου «Παράθλαση»: «Η Θεσσαλονίκη δεν χρειαζόταν τόσο μεγάλους χώρους, αλλά μικρότερους, για να χρησιμοποιούνται. Οι ομάδες της πόλης (θεατρικές, χορευτικές, μουσικές) δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τόσο μεγάλους χώρους. Το ΚΘΒΕ μπορεί και πρέπει να διδάσκει το κοινό ανεβάζοντας κλασικά έργα, χωρίς νεοτερισμούς -τους πειραματισμούς τους κάνουν τα μικρά σχήματα. Απέναντι στην κακή τηλεόραση δεν υπάρχει αντιστάθμισμα, που να εκπαιδεύσει το κοινό. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου έχει γίνει ένα αστικό πράγμα. Η συλλογή Κωστάκη δεν διαφημίζεται σωστά. Χρειάζεται προβολή».

* Απόστολος Βέττας, σκηνογράφος: «Η πόλη διέπεται από νοσηρό ανταγωνισμό και παθητική στάση. Ο,τι γίνεται δεν διαχέεται. Φταίει ο τρόπος προβολής, αλλά και ο ανταγωνισμός και η αδιαφορία. Ο πιο επιτυχημένος θεσμός της πόλης είναι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, επειδή οργανώνεται στην Αθήνα. Η Θεσσαλονίκη πάντα ήταν ένας συντηρητικός χώρος, αλλά υπήρχε το πνευματικό αντιστάθμισμα, που εμπόδιζε τον συντηρητισμό να κυριαρχήσει. Τώρα δεν υπάρχει το αντίπαλο δέος και γι' αυτό φταίει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Ο συντηρητισμός πέρασε μέσα στο ΑΠΘ, που αδιαφορεί για τον πολιτισμό. Κύριο σώμα του ΑΠΘ είναι οι φοιτητές του. Πού ακούγονται αυτοί; Τα θεατρικά τους, οι ταινίες τους, οι πίνακες και τα γλυπτά τους, οι ομάδες φωτογραφίας; Το ΑΠΘ δεν ενδιαφέρεται να προβάλει αυτή τη δουλειά. Μόνο το πανεπιστήμιο θα μπορούσε νά αποτελέσει το αντίπαλο δέος στον συντηρητισμό».

**Γιάννης Μπουτάρης, επικεφαλής δημοτικής παράταξης «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη»: «Εχουμε τόσους θεσμούς και χώρους, αλλά όλοι λειτουργούν ανεξάρτητα. Να αποκατασταθεί η παρουσία του Αριστοτελείου στην πόλη. Να πάρει κάποιος τη πρωτοβουλία -το υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, το ΥΠΠΟ, ο δήμος- να φέρει όλους αυτούς σε ένα τραπέζι, να συντονιστούν. Να αποφασίσουν μια τακτική συνεργασίας στον χρόνο. Ενα συμβούλιο, άτυπο στην αρχή, που να γίνει μόνιμο. Είναι όνειδος για τη πόλη οι άδειες αίθουσες. Η Θεσσαλονίκη δεν έχει την πολυτέλεια να έχει μεγάλους χώρους, που δεν λειτουργούν διαδραστικά. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου είναι επιτυχημένο, αλλά τον υπόλοιπο χρόνο θα μπορούσε να δώσει το "Ολύμπιον" στις κινηματογραφικές λέσχες. Ο Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης, που έχει κύριο μέτοχο το κράτος, να ανοίξει τις αίθουσες. Η συλλογή Κωστάκη, εν όψει μετακίνησης της ΔΕΘ, να πάει σε ένα χώρο εκεί. Η ΥΦΑΝΕΤ δεν πρόκειται να γίνει ούτε τον άλλο αιώνα. Η μετακίνηση της ΔΕΘ είναι τεράστια ευκαιρία για την εγκατάσταση πολιτιστικών δράσεων».

** Ξανθίππη Χόιπελ - Σκαρπιά, πρόεδρος Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης: «Ηταν απαραίτητοι αυτοί οι χώροι πολιτισμού. Το άξιζε η Θεσσαλονίκη με βάση την ιστορία και τον πολιτισμό της. Στην Ευρώπη, πόλεις των ενός εκατομμυρίου κατοίκων είναι πλήρως εξοπλισμένες σε πολιτιστικές υποδομές. Αλλά ο πολιτισμός δύσκολα μπορεί να αποσβέσει τις επενδύσεις. Χρειάζεται συντονισμός. Ενας άξονας συνεργασίας».

* Πολυξένη Αδάμ - Βελένη, διευθύντρια Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης: «Τα κτίρια ήταν απαραίτητα για τη πόλη. Δεν είναι γιγαντισμός, ούτε κάτι υπερφίαλο. Η Θεσσαλονίκη έχει, όμως, ένα ζήτημα παιδείας. Κάποιοι πρέπει ν'ασχοληθούν μ'αυτό. Να το δούμε, να το ψάξουμε και να το ρυθμίσουμε. Δεν υπάρχει ανταπόκριση στα πνευματικά καλέσματα. Οι ηγεσίες της πόλης πρέπει να τραβούν τον κόσμο μπροστά. Να επενδύσουν στον πολιτισμό και να μην περιμένουν άμεσα αποτελέσματα. Η επένδυση στον πολιτισμό έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα»

******************

ΤΟ ΣΦΗΝΑΚΙ ΜΑΣ

Όταν σε μία πόλη ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, ο πολιτισμός
αφορά δέκα- το πολύ- δεκαπέντε χιλιάδες "ψωνισμένους τύπους" ,
που τρέχουν ασθμαίνοντες από αίθουσα σε αίθουσα ή περνάνε βουστροφηδόν
από τα μουσεία, τις γκαλερί και τις διάφορες εκθέσεις,
τότε ασφαλώς υπάρχει πολιτιστική υστέρηση.
Αν μάλιστα κάποιοι από αυτούς δεν ήταν ευαισθητοποιημένοι
εκπαιδευτικοί, που συναρπάζουν τους μαθητές τους
και τους παίρνουν για να παρακολουθήσουν διάφορα
καλλιτεχνικά δρώμενα, τότε η εικόνα της πόλης μας
στα διάφορα πολιτιστικά γεγονότα θα ήταν εντελώς αποκρουστική.
Η Θεσσαλονίκη ανέκαθεν ήταν μία συμπαγώς συντηρητική πόλη
ή , για να ακριβολογούμε, πόλη των εθνικιστικών
και παραθρησκευτικών κύκλων.
Παρ' όλα αυτά, έχει να επιδείξει μία λαμπρή πολιτιστική
ιστορία χάρη στο Πανεπιστήμιο , το Κρατικό Θέατρο και
σε ορισμένα σωματεία , όπως η Τέχνη.
Το Πανεπιστήμιο της πόλης μας ήταν επί δεκαετίες
η όαση της προοδευτικής γνώσης και της τέχνης,
λόγω της ύπαρξης δεκάδων φωτισμένων δασκάλων αλλά και
χιλιάδων φοιτητών που διψούσαν για κουλτούρα υψηλού επιπέδου.

Σήμερα , πρέπει να το παραδεχτούμε , οι φοιτητές μας στη συντριπτική πλειοψηφία τους αναπαράγουν τα πρότυπα ζωής που πήραν από την οικογένεια και την τηλεόραση. Και αυτά τα πρότυπα ζωής ελάχιστα έχουν να κάνουν με τον πολιτισμό.
Η καλοπέραση , ο εύκολος τρόπος διασκέδασης, η έλλειψη ουσιαστικών ενδιαφερόντων και το κυνήγι του εύκολου πλουτισμού
περνάνε δυστυχώς έξω από τους χώρους όπου
τελούνται σπουδαία πολιτιστικά δρώμενα.
Έτσι , οι νέοι της πόλης μας προτιμούν να "αράζουν"
με τις ώρες σε μία καφετέρια ή
να συνομιλούν με πάθος και άκρα σοβαρότητα για τα διάφορα
ποδοσφαιρικά γεγονότα - λες και αναλύουν τη μαρξική θεωρία
για την "υπεραξία"- , αδιαφορώντας για το αν στη διπλανή κινηματογραφική
αίθουσα παίζεται η τελευταία ταινία του Λόουζι ή , λίγο παραπέρα,
η Βαγενά δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας με "Το γάλα".
Οι νέοι που κατακλύζουν ασφυκτικά τους μαζικούς χώρους
ευτελούς διασκέδασης ούτε ξέρουν αλλά ούτε και θέλουν
να δοκιμάσουν ένα άλλο τρόπο ψυχαγωγίας από αυτόν
που έχουν μάθει.
Όπως χαρακτηριστικά είπε ένας λαμπρός διανοητής μας ,
η σκυλάδικη νοοτροπία είναι η πιο εθιστική από όλες
τις παραισθησιογόνες ουσίες, γιατί τη συνηθίζεις
εξ απαλών ονύχων. Αυτό σημαίνει ότι κανένα πολιτιστικό ΟΚΑΝΑ
δεν είναι σε θέση να τη βγάλει από το μυαλό σου.
Μην σας παραξενεύει που συναντούμε όλο και περισσότερους νέους
πτυχιούχους Πανεπιστημίου (ορισμένοι μάλιστα με μεταπτυχιακά και διδακτορικά), πιο συχνά στα σκυλάδικα και στους λούμπεν
οργανωμένους των διαφόρων Θυρών, παρά στο Θέατρο ,
τον καλό κινηματογράφο, στο βιβλιοπωλείο ή στη συναυλία
ενός αξιόλογου μουσικού συγκροτήματος.
Αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά στην πόλη, ο Πολιτισμός
είναι πεθαμένη υπόθεση για το 95% των κατοίκων της,
που τον συγχέουν με το Φεστιβάλ Τραγουδιού
και τις συναυλίες του Ρέμου και του πασχάλη Τερζή.